ΠΕΡΙΤΟΝΑΪΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ: «ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ»

“Ορισμένοι άνθρωποι φέρονται γενναία σε μια άτυχη στιγμή της ζωής τους. Οι νεφροπαθείς όμως είναι γενναίοι κάθε μέρα. Αυτοί είναι οι καθημερινοί απλοί ήρωες.”

Ασημίνα Καραφέρη, τ. προϊσταμένη τμ. περιτοναϊκής κάθαρσης, Παν. Γεν. Νοσ. “Αττικόν”

Η περιτοναϊκή είναι μέθοδος εξωνεφρικής κάθαρσης που χρήζει κατάλληλα καταρτισμένο και εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, έτοιμο να προσφέρει εξατομικευμένη νοσηλευτική φροντίδα στους ασθενείς.

Είναι κατ’ εξοχήν κατ’οίκον θεραπεία γι’ αυτό η προσέγγιση των ασθενών πρέπει να στοχεύει στο γεγονός ότι η νεφρική ανεπάρκεια δεν αποτελεί εμπόδιο για τη συνέχιση της προσωπικής, επαγγελματικής και οικογενειακής τους ζωής και στην δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας απέναντι στην ομάδα υγείας αφήνοντάς τους να εκφράσουν πρώτα εκείνοι τις απορίες τους, τους φόβους τους, τις επιθυμίες τους και ότι άλλο σχετίζεται με την πάθησή τους.

Χαρακτηριστικά Νοσηλευτή ΣΦΠΚ

Ο νοσηλευτής περιτοναϊκής κάθαρσης χαρακτηρίζεται πρώτα πρώτα από τις γνώσεις του και κατά δεύτερο από το προφίλ του. Οφείλει να γνωρίζει τις διαδικασίες εξωνεφρικής κάθαρσης και για ποιό σκοπό γίνονται, τις τεχνικές που εφαρμόζονται σε αυτήν, καθώς επίσης, τον άριστο χειρισμό των μηχανημάτων και τον τρόπο προσέγγισης του ασθενή και της οικογένειάς του.

Ο νοσηλευτής πρέπει να διαθέτει οξυμένη αντίληψη γιατί καλείται να λειτουργήσει με το σύνολο των αισθήσεών του. Πρέπει να διακρίνεται από υψηλό αίσθημα ευθύνης και συνείδησης. Βρίσκεται πάντα σε εγρήγορση, έτοιμος να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε στιγμή επιπλοκές που προέρχονται είτε από τον ασθενή είτε από τα μηχανήματα.

Στο σημείο που οφείλουμε να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα, είναι η συμπεριφορά μας απέναντι στους νεφροπαθείς. Καθήκον μας είναι να δημιουργήσουμε κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, που θα βοηθήσει στην καλή συνεργασία με τον ασθενή και το οικογενειακό του περιβάλλον. Ο τρόπος προσέγγισής του παίζει καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία καλής ψυχολογίας και αποδοχής του προβλήματός του, πείθοντάς τον με απλά και κατανοητά λόγια ότι είναι το σημαντικότερο μέλος της ομάδας και έχει το κύριο λόγο στη λήψη αποφάσεων για τη θεραπεία του.

Επίσης ένα ιδιαίτερο γνώρισμα είναι η ικανότητα που διαθέτει ο νοσηλευτής-τρια στον τομέα της εκπαίδευσης. Είναι το βασικότερο σημείο της θεραπείας του καθώς από κει ξεκινάει και η πορεία της νόσου του ασθενούς. Σωστή εκπαίδευση και καλή συνεργασία σημαίνει και καλή πορεία του ασθενούς.

Eνημέρωση του ασθενή για την πάθηση του εξηγώντας τον ορισμό της ΧΝΑ και τις λειτουργίες του νεφρού.

Στην επαφή μας με τον ασθενή ένα πρώτο και ουσιαστικό βήμα είναι να του εξηγήσουμε με σαφήνεια και ακρίβεια τι είναι χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Πρόκειται για την σταδιακή έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, καθώς επίσης, και τις λειτουργίες των νεφρών οι οποίες είναι:

• Απεκκριτική: απέκκριση άχρηστων προϊόντων μεταβολισμού-ουρία, κρεατινίνη
  
• Ρυθμιστική: ρύθμιση του όγκου των σωματικών υγρών, της οσμωτικότητας των σωματικών υγρών, της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών, της οξεοβασικής ισορροπίας και
  
• Μεταβολική: ενεργοποίηση της βιταμίνης D, παραγωγή ρενίνης και παραγωγή ερυθροποιητίνης.

Mέθοδοι εξωνεφρικής κάθαρσης

Τεχνητός Νεφρός

Ο τεχνητός νεφρός διακρίνεται στα ακόλουθα είδη: την αιμοκάθαρση, την αιμοδιήθηση και τέλος την αιμοδιαδιήθηση.

• Αιμοκάθαρση είναι η απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών από το αίμα με τη βοήθεια ημιδιαπερατής μεμβράνης «φίλτρο», η οποία βασίζεται στις αρχές της διάχυσης ή της υπερδιήθησης.
• Αιμοδιήθηση: συμβάλλει στην καλή απομάκρυνση των ουσιών και είναι δυνατόν να επιτευχθούν μεγάλοι όγκοι υπερδιηθήματος.
• Αιμοδιαδιήθηση: γίνεται καλύτερη κάθαρση της ουρίας και με την πρόσθεση υγρού κάθαρσης θα βοηθήσει στην αύξηση κάθαρσης μικρών μορίων με τη διύλιση.

Περιτοναϊκή κάθαρση

Μέθοδος κατά την οποία υγρό διύλισης εισέρχεται στην περιτοναϊκή κοιλότητα και με τη διαδικασία της διάχυσης ουραιμικές τοξίνες κινούνται μέσω της μεμβράνης από την κυκλοφορία του αίματος στο υγρό κάθαρσης. Η αφαίρεση των υγρών γίνεται με τη διαδικασία της ώσμωσης.

Η περιτοναϊκή κάθαρση διακρίνεται στην:

• Συνεχή φορητή περιτοναϊκή κάθαρση (C.A.P.D.) και
• στην Αυτοματοποιημένη περιτοναϊκή κάθαρση (Α.P.D.)

Ακολούθως, η Αυτοματοποιημένη περιτοναϊκή κάθαρση διακρίνεται στους παρακάτω τύπους:

• C.C.P.D.(Συνεχής κυκλική περιτοναϊκή κάθαρση)
• T.P.D. (Παλιρροϊακή περιτοναϊκή κάθαρση)
• O.C.P.D.(Βέλτιστη κυκλική περιτοναϊκή κάθαρση)
• I.P.D.( Άμεση περιτοναϊκή κάθαρση)

Επιλογή μεθόδου

ΤΕΧΝΗΤΟΣ ΝΕΦΡΟΣ:

Η επιλογή του τεχνητού νεφρού ως μέθοδο αντιμετώπισης της Χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας παρουσιάζει μια σειρά από πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τα οποία θα πρέπει να ενημερωθεί ο ασθενής, έτσι ώστε να γνωρίζει τι πρόκειται να αντιμετωπίσει.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Άμεση αντιμετώπιση συμβάντων
• Διαρκής εκτίμηση-αξιολόγηση του πάσχοντος από την ομάδα υγείας
• Συχνή επαφή με άλλους ασθενείς
• Δεν απαιτείται εξοπλισμός στο σπίτι

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Αλλαγή κατοικίας προκειμένου να είναι κοντά σε Μ.Τ.Ν
• Μετακίνηση 3 φορές την εβδομάδα στο νοσοκομείο
• Κόπωση μετά τη συνεδρία και δυσκολία μετακίνησης
• Κίνδυνος ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων
• Εξάρτηση από την ομάδα υγείας

Περιτοναϊκή κάθαρση

Σε περίπτωση που επιλεγεί η περιτοναϊκή κάθαρση σαν μέθοδος πρέπει να τονιστούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά της.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Δεν απαιτείται αλλαγή κατοικίας
• Ο ασθενής προσαρμόζει τη θεραπεία του με βάση το προσωπικό του πρόγραμμα
• Ο ίδιος ο ασθενής έχει την ευθύνη της νοσηλείας του
• Ανεξαρτησία
• Ελαστική δίαιτα
• Καλύτερη ρύθμιση της ΑΠ
• Συντήρηση υπολειπόμενης νεφρικής λειτουργίας
• Βελτίωση αναιμίας
• Σταθερός βιοχημικός έλεγχος

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Ύπαρξη ειδικού χώρου κατάλληλου για τη θεραπεία και τη φύλαξη υλικών
• Φλεγμονή στο ΣΕ
• Περιτονίτιδα
• Παχυσαρκία
• Αλλαγή σωματικού ειδώλου
• Κήλες
• Συχνές αλλαγές
• Μόνιμος καθετήρας

Αφού ο ασθενής επιλέξει να ακολουθήσει τη μέθοδο της Π.Κ. εξετάζεται αν τηρεί ορισμένες προϋποθέσεις (κριτήρια) ένταξης ή σε αντίθετη περίπτωση κριτήρια αποκλεισμού.
Αυτά είναι τα εξής:

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

Επιθυμία ασθενή / Μικρά παιδιά / Διαβητικοί / Ασθενείς που σύντομα πρόκειται να μεταμοσχευθούν / Προβλήματα αγγειακής προσπέλασης / Υπέρταση, δύσκολα ρυθμιζόμενη / Βαριά αναιμία / Τόπος διαμονής / Εργαζόμενοι ασθενείς / Κακή ανοχή στην αιμοκάθαρση

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ

Τύφλωση / Ημιπληγία / Διαταραχές κινητικότητας / Βαριές αναπηρίες / Κολοστομία / Διανοητική στέρηση / Ψυχικές διαταραχές / Εκτεταμένες χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιακή χώρα / Ανικανότητα εκπαίδευσης / Μη συνεργάσιμοι ασθενείς

Από τη στιγμή που ο ασθενής μας όχι μόνο δηλώσει την επιθυμία του για ένταξη στην περιτοναϊκή κάθαρση αλλά και κριθεί κατάλληλος με βάση τα παραπάνω κριτήρια γίνεται ενημέρωση του ιδίου καθώς και της οικογένειάς του ανάλογα με το μορφωτικό πνευματικό και κοινωνικό επίπεδο, καθώς επίσης και την ηλικία του, για τον τρόπο λειτουργίας της μεθόδου και τη διαδικασία που είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει.

Στη συνέχεια γίνεται επίδειξη του υλικού που θα χρησιμοποιεί με διάφορες εικόνες, slides, dvd, σάκους διαλυμάτων, εξαρτήματα και συνδετικές γραμμές.

Η εκπαίδευση γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο που αν είναι δυνατό να μοιάζει με το οικείο περιβάλλον του. Στην εκπαίδευση εκτός από τον ίδιο ζητάμε να συμμετέχει άτομο από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον ή αν δεν υπάρχει κάποιο άλλο οικείο του πρόσωπο. Φροντίζουμε να έρθει σε επαφή με άλλους περιτοναϊκούς ασθενείς της μονάδος για να συζητήσει μαζί τους.

Στόχος της συγκεκριμένης ενέργειας είναι να τον ενθαρρύνουμε, να νιώσει ασφαλής και να βελτιώσουμε την ψυχολογία του.

Αφού τελειώσει η ενημερωτική-θεωρητική εκπαίδευσή του, προχωράμε στο πρακτικό μέρος της εκπαίδευσης. Γίνεται ο προεγχειρητικός έλεγχος και στη συνέχεια η τοποθέτηση περιτοναϊκού καθετήρα.

Αμέσως μετά ξεκινάει η εκπαίδευση αλλαγής σάκου, που γίνεται από τον νοσηλευτή-τρια και η παρακολούθηση της διαδικασίας από τον ασθενή. Μετά την τρίτη μέρα από την τοποθέτηση του καθετήρα ο νεφροπαθής καλείται από τον νοσηλευτή να συμμετέχει στη διαδικασία εκπαίδευσης παρακολουθώντας την αλλαγή του σάκου και τους κανόνες ασηψίας – αντισηψίας.

Τονίζεται ιδιαίτερα ο τρόπος πλυσίματος και καθαριότητας του χώρου και των χεριών. Δίνεται έμφαση στον τρόπο απολύμανσης του σάκου και των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν.

ΑΛΛΑΓΗ ΣΑΚΚΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ

• Έλεγχος σάκκου:
• ημ/νία λήξεως
• ακεραιότητα περιβλήματος
• στεγανότητα
• διαύγεια διαλύματος
• θερμοκρασία
• όγκος εισερχόμενου διαλύματος
• Έλεγχος αποβαλλόμενων υγρών:
• θολό διάλυμα
• αιματηρό διάλυμα
• παρουσία ινικής
• όψη διαλύματος
• ικανοποιητική έξοδος
• και φυσικά ορισμένα ειδικά συμβάματα σπάνια αλλά όχι ανύπαρκτα, όπως τρύπημα καθετήρα, τρώση και εμπλοκή στη λειτουργία συνδετικού συστήματος και ακούσια αποσύνδεση

Ο νοσηλευτής παρακολουθεί κάθε άστοχη κίνηση και διορθώνει διακριτικά φροντίζοντας να προλαμβάνει πιθανά λάθη.

Περιποίηση σημείου εξόδου:

Ανάλογα με το πρωτόκολλο της εκάστοτε μονάδας δίνονται οδηγίες και διδάσκεται για τη σωστή φροντίδα του Σ.Ε., καθαρίζοντάς το με αντισηπτικό διάλυμα που τοποθετείται σε αποστειρωμένες γάζες, φυσιολογικό ορό και BETADIN SOLUTION και επίθεμα.

Επιλογή σάκου

Ο νεφροπαθής διδάσκεται να επιλέγει τον τύπο του διαλύματος ως προς την περιεκτικότητά του σε γλυκόζη. Η επιλογή καθορίζεται με βάση τη διατροφή και την ημερήσια πρόσληψη και αποβολή υγρών με σκοπό τη διατήρηση ισορροπίας στον οργανισμό. Επίσης, διδάσκεται για την αναγνώριση σημείων που αποτελούν ένδειξη κατακράτησης ή υπερβολικής απώλειας υγρών.

Τεχνική ενδοπεριτοναϊκής χορήγησης φαρμάκων

Ο νεφροπαθής διδάσκεται την τεχνική ενδοπεριτοναϊκής χορήγησης φαρμάκων, για χορήγηση ηπαρίνης, ινσουλίνης και αντιβιοτικών

Συμπλήρωση του ημερήσιου διαγράμματος παρακολούθησης

Προγραμματισμός θεραπείας και οδηγίες για την κατ’ οίκον θεραπεία του

Μερικές ημέρες πριν την προγραμματισμένη έξοδο του ασθενούς ο νοσηλευτής ενημερώνει για τις κοινωνικές παροχές και τη διαδικασία έγκρισης και χορήγησης του υλικού που απαιτείται για την εφαρμογή της μεθόδου. Κατόπιν γίνεται ο προγραμματισμός της θεραπείας του από τον γιατρό

Ψυχολογική υποστήριξη

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δώσουμε στην ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς προσφέροντας από την πλευρά μας προσωπική και όχι απρόσωπη φροντίδα για να δημιουργήσουμε ένα κλίμα καλής συνεργασίας, εμπιστοσύνης και ασφάλειας στο οποίο θα μπορεί ο ασθενής να αισθάνεται οικεία, να εκφράζει τους προβληματισμούς του και τις απορίες του τις οποίες θα είμαστε και σε θέση να επιλύσουμε.
Ο κάθε νεφροπαθής έχει τις ιδιαιτερότητές του οι οποίες θα πρέπει να γίνονται σεβαστές και αποδεκτές λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας ότι η συμπεριφορά τους απορρέει από τη χρονιότητα της πάθησής τους.
Η ακρόαση του νεφροπαθούς είναι ότι καλύτερο για την ψυχολογική του στήριξη.

Συμπεράσματα:

Η Περιτοναϊκή κάθαρση απαιτεί:

• Άριστα καταρτισμένο και εκπαιδευμένο προσωπικό
• Αποτελεσματική προσέγγιση και εκπαίδευση ασθενούς
• Συνεχή ψυχολογική υποστήριξη του ιδίου αλλά και του στενού οικογενειακού περιβάλλοντός του

Επίλογος

Ορισμένοι άνθρωποι φέρονται γενναία σε μια άτυχη στιγμή της ζωής τους. Οι νεφροπαθείς όμως είναι γενναίοι κάθε μέρα. Αυτοί είναι οι καθημερινοί απλοί ήρωες.

ΠΗΓΗ: Νεφρολογικό περιοδικό Dialysis Living

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Π.Ν.Ζηρογιάννης, Α.Αγραφιώτης, Ν.Ντόμπρος, Δ.Τσακίρης, «Περιτοναϊκή κάθαρση», Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία, Αθήνα, 1995.
Α.Θεοδωρίδου, «Ο ρόλος του Νοσηλευτή-Επιλογή Ασθενούς» 2ο Συμπόσιο Περιτοναϊκής Κάθαρσης, Αθήνα 1995.
Α.Παπασημακοπούλου, «Εκπαίδευση και παρακολούθηση νεφροπαθούς» 2ο Συμπόσιο Περιτοναϊκής Κάθαρσης, Αθήνα 1995.