Η μεσογειακή διατροφή στους ασθενείς υπό αιμοκάθαρση

Το Σώμα μας έχει τη δυνατότητα να αυτοθεραπεύεται.
Ύψιστη σημασία έχουν: Η Διατροφή, η κίνηση, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, ο τρόπος σκέψης.

Ιπποκράτης 460-377 π.Χ.

Η σωστή διατροφή προάγει την υγεία και είναι συνδεδεμένη με την εξέλιξη πολλών παθήσεων.

Στην αρχαία Ελλάδα η διατροφή βασίζονταν στα κύρια γεωργικά προιόντα, όπως κριθάρι, σιτάρι, κρασί, λάδι και ελιές, ενώ ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα εμπλουτιζόταν τα τραπέζι τους με φρούτα, μέλι, όσπρια (κυρίως ρεβίθια, φακές, φασόλια, μπιζέλια, κουκιά) και κρέας. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν λιγοδίαιτοι και πίστευαν ότι η σωστή ισσορροπία στη διατροφή τους προάγει την υγεία. Όσο μειώνεται η νεφρική λειτουργία είναι απαραίτητο να γίνεται ενημέρωση των ασθενών και οικογενειακού περιβάλλοντος και τροποπιηση της δίαιτας.

Στη χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό να είναι ισσορροπημένη και εξατομικευμένη ανά ασθενή η διατροφή.

Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο θα πρέπει από την αρχή της παρακολούθησης τους να ενημερώνονται για τις διαιτητικές αλλαγές στη ζωή τους και για την σημασία της τήρησης συγκεκριμένων οδηγιών στην εξέλιξη της πάθησης τους και στην ποιότητα της ζωής τους. Στο τι επιτρέπεται και σε τι ποσότητα σε όλα τα στάδια της νεφρικής νόσου και ιδιαίτερα στους ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση αποτελεί από τις προτεραιότητες του ιατρικού αλλά και του νοσηλευτικού προσωπικού κατά την ένταξη τους στην εξωνεφρική κάθαρση.

Ο όρος μεσογειακή διατροφή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις στα τέλη της δεκατίας του ’40 για να περιγράψει τις διατροφικές συνήθειες των λαών της μεσογείου. Τα βασικά στοιχεία της μεσογειακής δίαιτας αποτυπώνονται στην “πυραμίδα μεσογειακής διατροφής”.

Στη μελέτη των επτά χωρών, συμμετείχε και η Ελλάδα, έγινε σύνδεση των διατροφικών συνηθειών με την στεφανιαία νόσο. Μέσα από την έρευνα των 7 χωρών γεννήθηκε ο όρος μεσογειακή διατροφή, που περιλαμβάνει άφθονες φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, δη- μητριακά, όσπρια και καρπούς), καθημερινά κατανάλωση γαλακτομικών, πουλερικών και ψαριών σε μικρές έως μέτριες ποσότητες, κόκκινο κρέας 2 φορές το μήνα και χρήση του ελαιολάδου ως κύρια πηγή λιπαρών. Το 1995 δημιουργήθηκε, στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, η πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής.

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ – ΜΕΤΡΟ – ΠΟΙΚΙΛΙΑ

Η πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής χωρίζεται σε επίπεδα, με κάθε επίπεδο να έχει διαφορετικό μέγεθος και διαφορετικό είδος τροφών. Έτσι κάθε επίπεδο έχει τρία χαρακτηριστικά, περιγράφει το είδος των τροφών που μπορεί να καταναλώνεται, πόσο συχνά αλλά και την ποσότητα. Με αυτό τον τρόπο οι τροφές όσο πιο κοντά στην κορυφή βρίσκονται τόσο σε λιγότερη ποσότητα και συχνότητα πρέπει να καταναλώνονται. Στη βάση συναντάμε τροφές φυτικής προέλευσης, πλούσιες σε φυτικές ίνες και υδατάνθρακες, καθώς επίσης φρούτα και λαχανικά. Οι τροφές της βάσης συστήνεται να καταναλώνονται καθημερινά σε σημαντική ποσόστητα.

Στην πορεία προς την κορυφή συναντάμε το ελαιόλαδο που έχει ξεχωριστή θέση και αξία στην μεσογειακή δίαιτα καθώς με τις πλούσιες αντιοξειδωτικές του ιδιότητες έχει ευεργετική δράση για την υγεία.

Συνεχίζοντας προς την κορυφή συναντάμε τα γαλακτομικά προιόντα, τα ψάρια (με προτίμηση στα λιπαρά ψάρια) και τα κρεατικά, με τα τελευταία να συστήνονται σε μικρές ποσότητες και συχνότητα. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται τα γλυκά και λιπαρά τρόφιμα τα οποία έχουν μικρή θρεπτική αξία και η σύσταση είναι για προσεκτική και περιορισμένη κατανάλωση.

Μέσα από σειρά μελετών έχει αποδειχθεί η αξία της μεσογειακής δίαιτας στην μείωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η τήρηση της μεσογειακής δίαιτας μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακού συμβάματος σύμφωνα με την μελέτη PREDIMED (Primary Prevention of Cardiovascular Disease with a Mediterranean Diet), που συμπεριέλαβε 7447 ασθενείς.

Στη μελέτη της κας Τριχοπούλου και συν, σε ελληνικό πληθυσμό λαμβάνοντας υπόψιν στοιχεία της ελληνικής διατροφής, η τήρηση της μεσογειακής διατροφής φάνηκε να προάγει την μακροζωία, καθώς συνοδευόταν με σημαντική μείωση της θνησιμότητας. Δυστυχώς στην μελέτη δεν συμπεριλήφθησαν ασθενείς με νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Παρόμοιες μελέτες πάλι στο γενικό όμως πληθυσμό έδειξαν τα ίδια αποτελέσματα.

Ανασκοπώντας την βιβλιογραφία συναντάμε αρκετές μελέτες για το όφελος από την τήρηση της μεσογειακής διατροφής. Η μεσογειακή διατροφή έχει συσχετιστεί με βελτιωμένη επιβίωση και βραδύτερη πρόοδο νεφρικής ασθένειας τελικού σταδίου σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο. Η πρόσληψη τροφών πλούσιων σε ωμέγα-3 λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας από ψάρια και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα από φυτικά έλαια, δηλαδή το ελαιόλαδο, έχουν καρδιοπροστατευτικές και αγγειο-προστατευτικές ιδιότητες.

Η κατανάλωση ψαριών έχει αποδείξει, μεταξύ άλλων, τη διατήρηση των νεφρών, ενώ μειώνουν τη φλεγμονή και βελτιώνουν το λιπιδικό προφίλ σε ασθενείς με νεφρική νόσο.

Εκτός από αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου, η κατανάλωση του έχει ευεργετική δράση στην κινητικότητα του εντέρου και μπορεί να προσφέρει σημαντικό όφελος στη μείωση της δυσκοιλιότητας.

Τέλος, η μέτρια πρόσληψη κρασιού, μέσω της παροχής ρεσβερατρόλης, μια ισχυρή φαινολική ένωση, να ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό της μεσογειακής δίαιτας που έχει δείξει να συμβάλλει στην επιβράδυνση της νεφρικής νόσου προς το τελικό στάδιο.

Και ενώ είναι ευεργητική και ωφέλιμη η τήρηση της μεσογειακής δίαιτας σε προτελικά στάδια της χρόνιας νεφρικής νόσου και στην μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, δεν μπορούμε απλά να την τηρήσουμε σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση απλά και μόνο με τα παραπάνω στοιχεία. Αναλύοντας προσεκτικά τα είδη τροφών θα δούμε ότι πολλές από τις όμαδες που συστήνει λόγω της υψηλής ποσότητας καλίου δεν μπορούν να καταναλωθούν από την ιδιαίτερη ομάδα των ασθενών τελικού σταδίου.

Αυτό βέβαια είναι η μία πλευρά του νομίσματος, καθώς υπάρχουν μελετητές που θεωρούν ότι ο αυστηρός διατροφικός περιοριορισμός, τροφών πλούσιων σε κάλιο, στους ασθενείς υπό αιμοκάθαρση δεν είναι απαραίτητος και χρειάζεται αναθεώρηση. Οι ασθενείς της αιμοκάθαρσης από την δική τους πλευρά, αν και φαίνεται να γνωρίζουν την μεσογειακή δίαιτα είναι μάλλον σκεπτικοί ως προς την τήρηση της.

Σε μία έρευνα που έγινε στην μονάδα τεχνητου νεφρού στο ΓΝ- ΚΥ Νάξου σε μικρό δείγμα ασθενών, προσπαθώντας να δούμε κατα πόσο οι αιμακαθαρόμενοι ασθενείς γνώριζαν την μεσογειακή δίαιτα και πόσο κοντά είναι στις διατροφικές τους συνήθειες διαπιστώσαμε ότι αν και γνώριζαν αρκετά για το τι συστήνει η μεσογειακή δίαιτα, οι συνήθειες τους απέχουν σημαντικά. Ο δείκτης μεσογειακής διατροφής (MDS) περιγράφει πόσο συχνά μέσα στην εβδομάδα γίνεται χρήση των βασικών ομάδων τροφών της μεσογειακής δίαιτας.

Με την βοήθεια του MDS διακρίνουμε χαμηλή, μέτρια και υψηλή συμμόρφωση. Στο παραπάνω διάγραμμα φαίνεται ότι αν η χρήση του ελαιόλαδου είναι συχνή, όπως και των γαλακτομικών εντούτοις τα όσπρια και τα λαχανικά ως διατροφή χρησιμοποιούνται σε μικρή συχνότητα, ενώ η συμμόρφωση των ασθενών μας ήταν μέτρια.

Η αξία της μεσογειακής δίαιτας έχει φανεί στον γενικό πληθυσμό, είναι σημαντικό το όφελος στην μείωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων, στην μείωση του κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη, στην μείωση της παχυσαρκίας, στον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και στην εξέλιξη της νεφρικής βλάβης.

Πολλαπλά τα οφέλη στον οργανισμό με όσο πιο ψηλή προσκόλληση, παραταύτα όμως θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τους σθενείς σε αιμοκάθαρση.

Νέες μελέτες αμφισβητούν στο κατά πόσο μπορεί να έχει όφελος η τήρηση της μεσογειακής δίαιτας σε ασθενείς στην αιμοκάθαρση. Ο λόγος είναι ότι δεν φάνηκε να υπάρχει σημαντική μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι και άλλοι παράγοντες στους αιμοκαθαρόμενους, όπως υποθρεψία, αλλαγές στην ομοιόσταση ασβεστίου και φωσφόρου, μπορούν νά έχουν συμβολή στην περαιτέρω εξέλιξη της καρδιαγγειακής νόσου σε αυτήν την ομάδα. Και εδώ όμως υπάρχει αντίλογος καθώς τα ερωτηματολόγια και οι δείκτες α- ξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν δεν έχουν επικυρωθεί για τους αιμοκαθαιρόμενους.

Η εξατομίκευση στη δίαιτα των ασθενών σε αιμοκάθαρση, η συνεργασία διαιτολόγων και ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού είναι βασικά στοιχεία για ισορροπημένη διατροφή στην αιμοκάθαρση.

Η σωστή και έγκαιρη ενημέρωση αποτελούν βασικά στοιχεία της σωστής συνεργασίας του ασθενή με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Ο τρόπος εφαρμογής της μεσογειακής διατροφής θα πρέπει να διερευνηθεί στους ασθενείς σε αιμοκάθαρση, δεν μπορεί να συστήνεται η εφαρμογή της όπως συστήνεται στον γενικό πληθυσμό και στους ασθενείς με καρδιαγγειακά συμβάματα. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή καθώς διαιτητικές παρεκτροπές στους αιμοκαθαρόμενους είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες.

ΜΙΧΑΗΛ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ Νεφρολόγος, ΜΤΝ ΓΝ-ΚΥ Νάξου

• The Association of Mediterranean and DASH Diets with Mortality in Adults on Hemodialysis: The DIET-HD Multinational Cohort Study. Valeria M. Saglimbene,1,2 Germaine Wong,1,3,4 Jonathan C. Craig,1,3
• The Relationship Between Social Support and Adherence of Dietary and Fluids Restrictions among Hemodialysis Patients in Iran
• Adherence to a Mediterranean Diet and Survival in a Greek Population. Antonia Trichopoulou, M.D., Tina Costacou, Ph.D., Christina Bamia, Ph.D. and Dimitrios Trichopoulos, M.D.
• Adherence to the Mediterranean diet and body fat distribution in reproductive aged women. Nansi S. Boghossian, PhD1 et al
• Mediterranean Diet, Kidney Function, and Mortality in Men with CKD. Xiaoyan Huang, Jose Juan Jimenez-Moleon, Bengt Lindholm,Tommy Cederholm, Johan Arnlov, Ulf Riserus, Per Sjogren † and Juan Jesus Carrero
• Comorbidities and their impact on outcome in patients with end-stage renal disease. SARAH S. PRICHARD Nephrology Division, Department of Medicine, Royal Victoria Hospital
• Η Μεσογειακή διατροφή σε ασθενείς με ΧΝΝ τελικού σταδίου στις Κυκλάδες, Τ. Ορφανού1, Μ. Καπετανάκη1, Π. Γεροκούδη1, Μ. Σκουλάτου1, Σ. Μανωλά1, Α. Σταυριανού1, Μ. Σωτηράκη1, Μ.Τζανακάκης1

Πηγή: www.dialysis-living.com