Η διατροφή σε ασθενείς με Χρόνια Νεφρική Νόσο

Η διατροφή αποτελεί βασικό θεραπευτικό σχήμα στην αντιμετώπιση της ΧΝΝ, γιατί έχει ως κύριο  στόχο την καθυστέρηση της εξέλιξης της Νεφρικής Νόσου.  Ως Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) ή Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια (ΧΝΑ) χαρακτηρίζεται η δυσλειτουργία-ανεπάρκεια των νεφρών και ορίζεται, σύμφωνα µε τα K/DOQI, η νεφρική βλάβη, η διάρκεια της οποίας είναι ίση ή μεγαλύτερή των τριών μηνών από τη διάγνωσή της.

Ψυχάρη Ελευθερία, Νοσηλεύτρια ΜΤΝ, Νοσοκομείο Καλαμάτας, Πεφάνη Βασιλική, Νοσηλεύτρια ΜΤN Νοσοκομείο Καλαμάτας

Τα  κριτήρια για τη διάγνωση της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ) είναι νεφρική βλάβη µε µορφολογικές ή λειτουργικές διαταραχές των νεφρών, µε ή χωρίς ελάττωση της σπειραµατικής διήθησης (GFR), διαπιστωμένες, είτε παθολογοανατοµικά µε βιοψία είτε απεικονιστικά είτε μικροβιολογικά, µέσω ευρημάτων από εξετάσεις αίματος και ούρων.

Ανάλογα με τις τιμές του GFR η  ΧΝΝ χωρίζεται σε 5 στάδια βαρύτητας της νόσου

Η διατροφή λοιπόν και ιδιαίτερα η ποιότητα των τροφών παίζει σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του ασθενούς. Είναι δυναμική και όχι στατική αφού διαφοροποιείται ανάλογα με τη φύση και τα στάδια της  νόσου, τη μέθοδο κάθαρσης αλλά και από τα εργαστηριακά αποτελέσματα του  ασθενούς.

Στα στάδια 1 και 2 δεν ακολουθείται ιδιαίτερη διατροφή, συνήθως συστήνεται η Μεσογειακή Διατροφή, εκτός αν υπάρχει συνοδό νόσημα π.χ. σε υπέρταση συστήνεται η  δίαιτα DASH. Στα στάδια 3-5 αλλά και στην εξωνεφρική κάθαρση δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στις θερμίδες, λευκώματα, υγρά, κάλλιο, νάτριο, ασβέστιο και φώσφορο.

ΘΕΡΜΙΔΕΣ

Οι θερμίδες εξασφαλίζουν στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται για να λειτουργήσει. Πηγή προέλευσης των θερμίδων είναι οι υδατάνθρακες ,τα λίπη και οι πρωτεΐνες.

Στα στάδια 3-5 η ενεργειακή πρόσληψη πρέπει να είναι 25-30 Kcal/kgΣ.Β/ημέρα ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας.

Πολλές φορές για τη πρόληψη υποσιτισμού μπορεί να χορηγηθούν  υπερθερμιδικά συμπληρώματα και ροφήματα χαμηλής περιεκτικότητας  όμως σε φώσφορο, νάτριο και κάλλιο.

Αντίθετα, στην εξωνεφρική κάθαρση η ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη είναι   35Kcal/KgΣ.Β/ημέρα για όσους είναι κάτω των 60 ετών, ενώ 30kcal/kgΣΒ για όσους είναι άνω των 60 ετών. Συχνά σε ασθενείς που υποσιτίζονται χορηγούνται υψηλοθερμιδικά παρεντερικά.

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Στα στάδια 3-5  περιορίζεται η  κατανάλωση πρωτεϊνών γιατί μελέτες έχουν δείξει ότι με τη μείωση των πρωτεϊνών από ζωικές πηγές (κόκκινο κρέας, ψάρι, πουλερικά, αυγό) και τη μετάβαση σε πηγές φυτικής προέλευσης( όσπρια, ρύζι, ξηροί καρποί)  παρατείνεται ο χρόνος έναρξης της αιμοκάθαρσης.  Στην εξωνεφρική κάθαρση η πρόσληψη πρωτεϊνών είναι υψηλότερη ακόμη και από τους υγιείς. Τα 2/3 θα πρέπει να είναι υψηλής βιολογικής αξίας ενώ το 1/3 χαμηλής.

ΥΓΡΑ

Όσο αφορά το νερό και το νάτριο πρέπει να γίνει κατανοητό από τους ασθενείς, ότι η λήψη τους πάνω από τα επιτρεπτά όρια προκαλεί υπερογκαιμία και οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια. Στα στάδια 3-5 η ημερήσια πρόσληψη υγρών ισούται με τον όγκο των αποβαλλόμενων ούρων συν 500 ml για να αναπληρωθούν οι άδηλες απώλειες.  Στην εξωνεφρική κάθαρση η πρόσληψη υγρών πρέπει να ελέγχεται έτσι ώστε το δια συνεδριακό  βάρος να μην ξεπερνά τα 2-2.5 kg.

ΦΩΣΦΟΡΟΣ

Οι νεφροπαθείς πρέπει να μειώσουν την πρόσληψη φωσφόρου στα 800-1000mg/ημέρα και αυτό επιτυγχάνεται με τη λήψη φωσφοροδεσμευτικών μαζί με το φαγητό.

Στους ασθενείς με ΧΝΝ περιορίζεται η πρόσληψη πρωτεϊνών και κατά συνέπεια η πρόσληψη φωσφόρου, στους αιμοκαθαιρόμενους όμως, που δεν περιορίζεται η δίαιτα σε πρωτεΐνες, έχει ως  συνέπεια την αύξηση του φωσφόρου.

Τα επεξεργασμένα ή κατεψυγμένα  τρόφιμα και τα ποτά (coca- cola, Lipton Ice Tea) θα πρέπει να αποφεύγονται.

Συστήνεται να βράζονται τα φυτικά ή ζωικά προϊόντα γιατί μειώνεται ο φώσφορος 51% στα λαχανικά 48% στα όσπρια 38% στο κρέας. Παράλληλα όμως μειώνεται το νάτριο, το κάλιο και το ασβέστιο.

ΚΑΛΙΟ

Είναι το τρίτο πιο βασικό μέταλλο του οργανισμού που παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ρύθμιση της ΑΠ, στη λειτουργία των  μυών και του νευρικού συστήματος.

Οι  ασθενείς   που δεν υποβάλλονται σε εξωνεφρική κάθαρση δεν εμφανίζουν υπερκαλιαιμία  όταν ο όγκος των ούρων είναι 1000ml ή περισσότερο. Η πρόσληψη  καλίου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2.7 gr την ημέρα . Ενώ στους αιμοκαθαιρόμενους τα 2gr την ημέρα. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα σύκα, σταφίδες, μπανάνα,  πατάτα τηγανητή ,πλήρες γάλα, καφές σε σκόνη, μπακαλιάρος μαγειρεμένος, φακές και φασολάκια. Για τη μείωση της περιεκτικότητας σε κάλλιο τα λαχανικά θα πρέπει να βράζονται σε μεγάλο όγκο νερού για 30 λεπτά, αντί να μαγειρεύονται στον ατμό, στην κατσαρόλα ή στο φούρνο μικροκυμάτων, τα φρούτα πρέπει να καταναλώνονται πάντα χωρίς τη φλούδα και κατά προτίμηση σε μορφή κομπόστας.

ΑΣΒΕΣΤΙΟ

Η πρόσληψη του ασβεστίου είναι απαραίτητη σε μεγάλες ποσότητες ,δεν πρέπει όμως να ξεπερνά τα 2000mg/ημέρα. Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητά σε ασβέστιο είναι και υψηλά σε φώσφορο με συνέπεια τον περιορισμό τους ,για αυτό χορηγούνται συμπληρώματα ασβεστίου ανάμεσα στα γεύματα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η δίαιτα στη Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια αποτελεί το πρώτο βήμα της θεραπευτικής προσέγγισης για την σταθεροποίηση ή και την βελτίωση της υγείας των ασθενών. Για τη βέλτιστη φροντίδα των ασθενών με ΧΝΝ πρέπει  να αξιολογηθεί  με τις διαθέσιμους μεθόδους, η διατροφική κατάσταση του ασθενούς  και να καθοριστεί ειδικό  διαιτολόγιο σύμφωνα με αυτή, λαμβάνοντας υπ’ όψιν  και τις κοινωνικές συνθήκες του ασθενούς. Οι ασθενείς θα πρέπει να μάθουν να ισορροπούν ανάμεσα στην πρόσληψη πρωτεϊνών, θερμίδων και των άλλων θρεπτικών συστατικών με ταυτόχρονη αλλαγή του τρόπου ζωής τους.