Η αφαίμαξη είναι μία από τις αρχαιότερες ιατρικές τεχνικές που έχει χρησιμοποιηθεί από διάφορους αρχαίους λαούς, όπως οι Μεσοποτάμιοι, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες , οι Μάγια και οι Αζτέκοι.
Δαρδαμάνης Μάνθος Νεφρολόγος
Στην Αρχαία Ελλάδα, η αφαίμαξη χρησιμοποιούνταν στην εποχή του Ιπποκράτη, ο οποίος την αναφέρει μεν αλλά σε γενικές γραμμές βασιζόταν σε διαιτολογικές τεχνικές. Ο Ερασίστρατος, εν τούτοις, θεωρούσε ότι πολλές ασθένειες προκαλούνταν από την «πληθώρα», δηλαδή την υπεραφθονία αίματος και συμβούλευε να αντιμετωπίζονται αυτές αρχικά με την άσκηση, τον ιδρώτα, τη μείωση του προσλαμβανόμενου φαγητού και τον εμετό. Ο Ηρόφιλος υποστήριζε την αφαίμαξη. Ο Αρχάγκαθος , ένας από τους πρώτους Έλληνες γιατρούς της Ρώμης, εφάρμοζε την αφαίμαξη ευρέως αποκτώντας έτσι τη φήμη του «αιμοχαρούς». Η δημοτικότητα της αφαίμαξης στην Ελλάδα ενισχύθηκε από τις απόψεις του Γαληνού, αφότου ανακάλυψε ότι οι φλέβες και οι αρτηρίες ήταν γεμάτες με αίμα και όχι με αέρα όπως πιστεύονταν ευρέως μέχρι τότε. Υπήρχαν δύο σενάρια στα οποία στήριζε την αφαίμαξη. Το πρώτο ήταν ότι το αίμα παράγονταν από τον οργανισμό που στη συνέχεια το κατανάλωνε . Το αίμα έτσι μπορούσε να λιμνάσει στα άκρα. Πίστευε ότι το αίμα δεν κυκλοφορούσε. Το δεύτερο ήταν ότι η ισορροπία των χυμών ήταν η βάση της νόσου ή της υγείας.
Οι τέσσερις χυμοί ήταν το αίμα, το φλέγμα, η μαύρη χολή και η κίτρινη χολή και συσχετίζονταν με τα τέσσερα κλασσικά ελληνικά στοιχεία της φύσης, ήτοι τον αέρα, το νερό, τη γη και τη φωτιά.
Με σκοπό λοιπόν να εξισορροπήσει τους χυμούς, ο γιατρός μπορούσε να αφαιρέσει την «περίσσεια» αίματος (πληθώρα) από τον ασθενή ή να του δώσει, είτε ένα εμετικό για να προκαλέσει εμετό, είτε ένα διουρητικό για να επιφέρει την ούρηση. Ακόμη και όταν το σύστημα των χυμών περιήλθε σε αχρησία, η τεχνική αυτή συνεχίστηκε από τους χειρουργούς και τους μπαρμπέρηδες-χειρουργούς. Παρόλο που η αφαίμαξη συστήνονταν από γιατρούς, την έφερναν εις πέρας μπαρμπέρηδες. Αυτός ο καταμερισμός της εργασίας οδήγησε στον διαχωρισμό μεταξύ γιατρών και χειρουργών.
Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το DICTIONARY OF PRACTICAL SURGERY του 1886:
«Αφαίμαξη είναι η πρακτική κατά την οποία αίμα αφαιρείται αίμα από μία φλέβα ή αρτηρία έτσι ώστε το ποσό του κυκλοφορούντος αίματος στο αγγειακό σύστημα να ελαττωθεί με επακόλουθο την μείωση της πίεσης του αίματος στα αγγεία. Γίνεται επίσης με τοπική εφαρμογή βδελλών, βεντουζών ή scarificator (ειδικό εργαλείο με ξυράφια για «κοφτές βεντούζες»). Αφαιρείται αίμα σε μικρές ποσότητες, με σκοπό την ανακούφιση της τοπικά περιορισμένης συμφόρησης και της πίεσης των αγγείων. Θα μπορούσε ίσως να πει κανείς με βεβαιότητα, ότι ο χειρουργός κατείχε την έννοια της θεραπείας με ισχυρό και ευεργετικό τρόπο εφαρμόζοντας και τις δύο αυτές μεθόδους σε οξείες φλεγμονώδεις και οιδηματώδεις καταστάσεις καθώς και τις μεμβράνες των ορογόνων χιτώνων, καταστάσεις που σχετίζονται με έντονο καρδιακό παλμό, άλγος και το συνακόλουθο stress που παρατηρείται μετά από τραυματισμούς σε υγιή κατά τα άλλα άτομα». Οι βεντούζες μπορεί να είναι απλές ή «κοφτές». Οι απλές βεντούζες γίνονταν με την εφαρμογή μιας αναρροφητικής κούπας (βεντούζα) σε μία περιοχή άθικτου δέρματος. Η ιδέα ήταν να τραβήξουμε το αίμα ή το υγρό που βρισκόταν βαθύτερα, μακριά από την περιοχή της φλεγμονής, στην επιφάνεια του δέρματος. Αυτή η μέθοδος ανακούφιζε τη συμφόρηση της φλεγμαίνουσας περιοχής, αλλά δεν αφαιρούσε υγρά από το σώμα. ΟΙ «κοφτές» βεντούζες περιελάμβαναν διατομή του δέρματος έτσι ώστε να αφαιρεθούν αίμα και υγρά.
«Ο εξοπλισμός αποτελείται από ένα scarificator, τις βεντούζες, μία δάδα, οινόπνευμα, αναμμένα κεριά, ζεστό νερό και σφουγγάρι. Το δέρμα τρίβεται με το σφουγγάρι και ζεστό νερό για να αυξηθεί η κυκλοφορία του αίματος στην επιφάνειά του. Για να στεγνώσει το δέρμα χρησιμοποιείται μία πετσέτα και κατόπιν μία δάδα, που βυθίζεται στο οινόπνευμα για να ανάψει φλόγα. Η δάδα εισέρχεται στη βεντούζα για ένα δευτερόλεπτο και αμέσως μετά η βεντούζα τοποθετείται στο άθικτο δέρμα. Όταν το δέρμα γίνει κόκκινο και πρησμένο, η βεντούζα αφαιρείται βάζοντας το δάκτυλο στην άκρη της. Ύστερα, στο προετοιμασμένο δέρμα τοποθετείται το scarificator.
Πιέζοντας σταδιακά τον μοχλό του κατεβαίνουν στη βάση του δώδεκα στρογγυλές λεπίδες κόβουν το δέρμα. Η βεντούζα ξαναθερμαίνεται και επανατοποθετείται πάνω από τις τομές των λεπίδων που αιμορραγούν. Η αιμορραγία διευκολύνεται από την αρνητική πίεση που δημιουργείται στο κενό της βεντούζας. Αφού αφαιρεθούν τρεις με πέντε ουγκιές αίματος, η βεντούζα αφαιρείται και η πληγή καλύπτεται με στουπί και γύψο». Έπρεπε βέβαια να ληφθούν πολλές προφυλάξεις. Για να αποφευχθούν τα εγκαύματα στο δέρμα του ασθενούς, οι άκρες της βεντούζας δεν έπρεπε να θερμανθούν. Αν οι λεπίδες του scarificator εισέρχονταν πολύ βαθιά, υποδόριο λίπος προέβαλε στην τομή του δέρματος, αποτρέποντας ως ένα βαθμό τη ροή του αίματος. Η κατεύθυνση της τομής έπρεπε να αντιστοιχεί στην πορεία των μυϊκών ινών. Οι βεντούζες έδιναν τη δυνατότητα στο γιατρό να μειώσει τα υγρά του σώματος και να τη θερμοκρασία του. Ο εμπύρετος, ανήσυχος ασθενής, με πλήρη παλμό και ερυθρότητα στο δέρμα μπορούσε να καταστεί χλωμός και απύρετος. Ο γιατρός συμπέραινε ότι αυτό σήμαινε κλινική βελτίωση. Οι βεντούζες αρχικά χρησιμοποιούνταν για να γιατρέψουν πληγές και αποστήματα, αργότερα δε βρέθηκε ότι έχουν καλά θεραπευτικά αποτελέσματα σε πολλές χρόνιες παθήσεις, όπως φυματίωση, ρευματισμούς και νεφρική ανεπάρκεια. Όπως φαίνεται και από το όνομά τους, για τις βεντούζες χρησιμοποιούνται κούπες από γυαλί ή άλλα υλικά για να αντιμετωπιστούν διάφορες ασθένειες. Ο αέρας απομακρύνεται από τις κούπες με φλόγα ή σωλήνα αναρρόφησης, έτσι ώστε οι βεντούζες να αναρροφούν την επιφάνεια του σώματος του ασθενούς, προκαλώντας θρόμβους αίματος στο δέρμα.
Επιπλέον, οι βεντούζες είναι ένα «φυσικό φάρμακο» για τη θεραπεία του κρυολογήματος. Τούτο είναι πολύ σημαντικό, γιατί το κρυολόγημα αποτελεί κοινό αίτιο υποτροπής της νεφρικής ανεπάρκειας και παράγοντα επιδείνωσης της ασθένειας. Στην περιοχή μας, στην περιφέρεια της Ηπείρου, οι απλές βεντούζες χρησιμοποιούνταν σχεδόν πάντα για την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος, ενώ οι κοφτές βεντούζες ως μία επιπλέον θεραπεία σε ασθενείς με οιδηματώδεις καταστάσεις και δύσπνοια. Η παράδοση των απλών βεντουζών ήταν διαδεδομένη σε όλους και κυρίως στις νοικοκυρές. Για τις «κοφτές» βεντούζες απαιτούνταν ειδικές γνώσεις. Γίνονταν από μπαρμπέρηδες. Η τεχνική αυτή εφαρμόζονταν μέχρι πριν 40 περίπου χρόνια με ένα scarificator δώδεκα λεπίδων. Ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάστασης, οι τομές γινόταν βαθύτερες. Όσοι δεν διέθεταν scarificator χρησιμοποιούσαν με τον ίδιο τρόπο ένα κοινό ξυραφάκι, το οποίο χρησιμοποιούνταν επίσης για τομές σε τσιμπήματα φιδιών σε χέρια και πόδια. Κατά την κινέζικη ιατρική πιστεύεται ότι οι βεντούζες μπορεί να καθαρίσουν τους «μεσημβρινούς», να εξαλείψουν θρόμβους αίματος, να εξομαλύνουν το «τσι» και την κυκλοφορία του αίματος ώστε να ρυθμίσουν τις νεφρικές λειτουργίες καθώς και τις δυσλειτουργίες και τη μη ισορροπία στα άλλα όργανα και συστήματα που είναι συνήθεις στους ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια.
Επιπλέον, οι βεντούζες μπορούν να ανακουφίσουν πολλά συμπτώματα στη νεφρική ανεπάρκεια, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, οι κεφαλαλγίες, ο πόνος στην πλάτη, το κοιλιακό άλγος, η κόπωση, η αναιμία και η κακή όρεξη.
ΠΗΓΗ: ΟΔΗΓΟΣ ΝΕΦΡΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ, Dialysis Living
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ