Ο πόνος στα νεφρικά νοσήματα – Μέρος ΙΙΙ

O πόνος είναι ένα φαινόμενο που σηματοδοτεί την ύπαρξη του κινδύνου, ένα σύμπτωμα που οδηγεί στην αναζήτηση ιατρικής φροντίδας.

Αντιπροσωπεύει μια δυσάρεστη αισθητική και συγκινησιακή εμπειρία που έχει σχέση με πραγματική ή δυνητική καταστροφή ιστών ή περιγράφεται σαν τέτοια.

Δυστυχώς περισσότερα από 50 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν καθημερινά, εξαιτίας της μη αποτελεσματικής αντιμετώπισης του πόνου τους.

Ρ.Γ. Καλαϊτζίδης, Νεφρολογικό Κέντρο“Γ Παπαδάκης” Γενικό Νοσοκομείο Νικαίας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων

Κ.Χ. Σιαμόπουλος, Oμότιμος Καθηγητής Παθολογίας-Νεφρολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Η παρούσα ανασκόπηση διαπραγματεύεται τον πόνο σε παθήσεις των νεφρών. O πόνος είναι συχνός στα άτομα με χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ). Oι ίδιες οι επιπλοκές της νόσου συμβάλουν σε αυτό. Σήμερα, στην συνήθη κλινική πρακτική υπάρχει σημαντική δυνατότητα για τη διαχείριση του πόνου σε αυτούς τους ασθενείς.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα πόνου σε ασθενείς με ΧΝΝ αντιπροσωπεύουν η νεφρολιθίαση και η πολυκυστική νόσος των νεφρών. Η νεφρολιθίαση με συνοδό κωλικό του νεφρού είναι ένα συχνό πρόβλημα με ειδικά χαρακτηριστικά εύκολα αναγνωρίσιμα. O πόνος είναι συχνό σύμπτωμα και σε ασθενείς που πάσχουν από πολυκυστική νόσο των νεφρών. Oι επιπλοκές της νόσου περιλαμβάνουν την εμφάνιση οξύ πόνου αλλά και ήπια χρόνια συμπτώματα.

Η σωστή και υπεύθυνη εκτίμηση των συμπτωμάτων είναι το πρώτο κύριο μέρος της προσέγγισης του προβλήματος. O αντίκτυπος των συμπτωμάτων του πόνου επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών με ΧΝΝ.

ΠOΝOΣ ΚΑΙ ΝΕΦΡOΛΙΘΙΑΣΗ

Η νεφρολιθίαση με συνοδό κωλικό του νεφρού είναι η πρώτη νεφρική νόσος που περιγράφηκε από τον Ιπποκράτη. Είναι ένα συχνό πρόβλημα με ειδικά χαρακτηριστικά, εύκολα αναγνωρίσιμα. Για τη νεφρολιθίαση έχουν γραφεί αρκετά. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για τη διατροφή που έχει αποδειχθεί ότι διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των λίθων του νεφρού.

Από αυτή την άποψη, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, οι διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες που συμμετέχουν στον σχηματισμό των λίθων στους νεφρούς, σε συνδυασμό με τον τρόπο ζωής ή το επάγγελμα, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς.

O πόνος στη νεφρολιθίαση, ως ένα κοινό πρόβλημα υγείας, απαντάται αρκετά συχνά στην καθημερινή κλινική πράξη. Η εμφάνιση της νεφρολιθίασης και τα προβλήματα που δημιουργεί έχουν σημαντικές ομοιότητες σε όλο τον κόσμο, ενώ η σύνθεση των λίθων είναι παρόμοια ανάμεσα σε ασθενείς από διαφορετικές χώρες²⁷.

Η αντιμετώπιση των λίθων στην πύελο ή κατά μήκος του ουρητήρα απαιτεί ένα συνδυασμό συντηρητικής και χειρουργικής προσέγγισης. Η νοσηλεία ασχολείται κυρίως με τη βελτίωση του πόνου και την πρόληψη των επαναλαμβανόμενων κωλικών του νεφρού, ενώ η χειρουργική παρέμβαση ασχολείται κυρίως με την αφαίρεση των λίθων²⁸.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της φυσικής ιστορίας της νόσου, ιδιαίτερα της λιθίασης από λίθους ανθρακικού ασβεστίου, είναι αρκετά γνωστά, και περιλαμβάνουν τη χρονιότητα, την υπεροχή της νόσου στους άνδρες, την αύξηση της επίπτωσής της στην τρίτη δεκαετία της ζωής, την αναμενόμενη ουρολογική παρέμβαση και την νοσηλεία σε νοσοκομείο²⁸.

Παγκοσμίως, υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη συχνότητα εμφάνισής της, ακόμη και σε κοινές περιοχές ανάλογα με την ηλικία, τη φυλή, το φύλο και τη γεωγραφική θέση. Η νεφρολιθίαση είναι πιο συχνή στους άνδρες, από ότι στις γυναίκες²⁹. Η γεωγραφική ποικιλομορφία στην εμφάνιση της νόσου είναι μάλλον απίθανο να οφείλεται στα χαρακτηριστικά ενός έθνους ή μιας φυλής. Το πιθανότερο είναι να οφείλεται σε παράγοντες διατροφικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικούς³⁰. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε επαρκή δεδομένα για το μέγεθος του επιπολασμού της νόσου.

Αν και οι λίθοι στους νεφρούς μπορούν να σχηματιστούν μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η κλινική σημειολογία μπορεί να παραμένει σιωπηλή. Από την άλλη πλευρά, λίθοι που έχουν απεικονι­στεί σε ακτινογραφίες μπορεί να εξαφανιστούν χωρίς εμφανή συμπτωματολογία.

Ένα ποσοστό περίπου 12% έως 15% του πληθυσμού θα εμφανίσει λιθίαση στους νεφρούς στη διάρκεια της ζωής^31,32. O επιπολασμός της νεφρολιθίασης φαίνεται ότι αυξάνεται με την ηλικία έως την ηλικία των 70 ετών, ενώ στη συνέχεια μειώνεται σε όλες σχεδόν τις φυλές και τα φύλα. Σε χρόνιες νεφρικές νόσους όπως λ.χ. στην πολυκυστική νόσο, ο επιπολασμός της νεφρολιθίασης είναι αυξημένος^20,24. Φαίνεται πως η νεφρολιθίαση και ο σύνοδος κωλικός του νεφρού είναι νόσος της βιομηχανοποιημένης κοινωνίας και η συχνότητά της έχει αυξηθεί στον δυτικό κόσμο κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών³³.

Η κλινική εικόνα και ο πόνος στον κωλικό του νεφρού, λόγω νεφρολιθίασης, ποικίλει. Ωστόσο, στους περισσότερους ασθενείς η διάγνωση δεν είναι δύσκολη. Η νεφρολιθίαση μπορεί είτε να είναι ασυμπτωματική είτε να παρουσιάζεται με θορυβώδη συμπτώματα. O κωλικός του νεφρού αρχίζει ξαφνικά και ο πόνος που προκαλεί αυξάνεται κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 15 έως 30 min. O πόνος αυξάνεται σταθερά και γίνεται αφόρητος, ενώ επιπρόσθετα προκαλεί ναυτία και έμετο²⁷.

O πόνος μπορεί να είναι σταθερός σε ένταση, ενώ άλλες φορές μπορεί να έχει χαρακτήρες «κωλικοειδούς» πόνου. Τυπικά ακτινοβολεί από την οσφύ προς τη βουβωνική χώρα, το περίνεο και αρκετά συχνά τους όρχεις, ακολουθώντας την κατανομή του πρώτου οσφυϊκού νεύρου. Η συνοδός αιματουρία μπορεί να προκύπτει από επιπρόσθετο τραυματισμό. Συχνά συνοδεύεται από δυσουρικά ενοχλήματα που προκαλούνται καθώς ο λίθος μετακινείται κατά μήκος του ουρητήρα μέχρι την ουρητηρο-κυστική συμβολή.

O ασθενής είναι ανήσυχος, δεν μπορεί να σταθεί σε ένα μέρος, μετακινείται συνεχώς σε διάφορες θέσεις, με χαρακτηριστηκές κινήσεις και βήματα. Σε περίπτωση απόφραξης, ακόμη και αν είναι μερική και ανώδυνη, μπορεί να εμφανιστούν υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ουροποιητικού συμπτωματικές ή ασυμπτωματικές ή, τέλος, αν το πρόβλημα είναι χρόνιο και η απόφραξη πλήρης (σπανιότερα, μπορεί να προκληθεί μια μη αναστρέψιμη απώλεια της λειτουργίας του νεφρού. Τα δυσουρικά συμπτώματα μπορεί να συνοδεύονται και από πυρετό ή ενδείξεις γενικευμένης σηψαιμίας ή ακόμη και ανουρίας, καταστάσεις που απαιτούν επείγουσα θεραπεία ^27,28.

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

Επιλογή επαγγέλματος: Μελέτες στο παρελθόν έδειξαν ότι το επάγγελμα δεν επηρεάζει τον σχηματισμό των λίθων³⁴. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα σε όσους εμπλέκονται σε επάγγελμα με καθιστική ζωή, σε σύγκριση με όσους κάνουν χειρωνακτική εργασία³⁵.

Ωστόσο, εργαζόμενοι στη βαριά βιομηχανία παρουσιάζουν υψηλή συχνότητα εμφάνισης νεφρολιθίασης, που αποδίδεται σε νεφροτοξική βλάβη από συγκεκριμένα μέταλλα³⁶. Η νεφρολιθίαση ήταν συχνότερη σε αυτούς που ήταν εκτεθειμένοι σε ζεστό περιβάλλον, με πολλαπλά επεισόδια εφίδρωσης³⁷.

Επίσης, επαγγελματίες χωρίς χειρωνακτική εργασία εμφάνισαν προδιάθεση για εμφάνιση νεφρολιθίασης. Ένα τέτοιο παράδειγμα αφορά το ιατρικό επάγγελμα στο οποίο παρατηρήθηκε υψηλή συχνότητα εμφάνισης νεφρολιθίασης^38,39. Άλλες επαγγελματικές ομάδες, που επίσης εμφανίζουν μεγαλύτερη προδιάθεση για νεφρολιθίαση, είναι το ιπτάμενο προσωπικό και οι αξιωματικοί του Βασιλικού Ναυτικού στη Μεγάλη Βρετανία⁴⁰. Τέλος, όταν υπάρχει έκθεση σε βαρέαεά μέταλλα, όπως λχ το Κάδμιο, η νεφρολιθίαση είναι ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας⁴¹.

Το stress ως παράγοντας για την εμφάνιση νεφρολιθίασης : Τα αγχωτικά γεγονότα, που βιώνουμε αρκετά χρόνια πριν τον σχηματισμό του λίθου, αποδεικνύεται πως είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση νεφρολιθίασης. Σε συνθήκες αυξημένης έντασης ενεργοποιείται ο νευρολογικός αμυντικός μηχανισμός της”πάλης-ή-φυγής”.

Πρόκειται για μια απάντηση στο stress που διεγείρει ειδικά νευροεκκριτικά κύτταρα σε υπερκοιλιακούς και παρακοιλιακούς πυρήνες του υποθαλάμου, με τελικό αποτέλεσμα την έκκριση ορμονών, συμπεριλαμβανομένης και της αγγειοτενσίνης, που οδηγεί στην αποβολή υπέρτονων ούρων με ταυτόχρονη μείωση του όγκου των υγρών⁴².

O μηχανισμός περιλαμβάνει επίσης την έκκριση βαζοπρεσίνης, από τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης, που δρα άμεσα για την παραγωγή υπέρτονων ούρων και για την παραγωγή αδρενοκορτικοτροπίνης (ACTH), που μέσω αύξησης της παραθορμόνης οδηγεί στην αύξηση των επιπέδων του ασβεστίου του ορού και υπερασβεστουρία⁴², με τελικό επακόλουθο τη νεφρολιθίαση⁴³.

Επιπρόσθετα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν ασχολούμαστε με μηχανισμούς που συσχετίζουν τα στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή μας με την πρόκληση νεφρολιθίασης⁴⁴. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η παραγωγή της βιταμίνης D, που σηματοδοτεί έναν αντισταθμιστικό προστατευτικό μηχανισμό από το stress και τις επιπτώσεις του στον εγκέφαλο και την καρδιά⁴⁵.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D, που ανευρίσκεται σε περισσότερο από το ένα τρίτο των ατόμων που έχουν νεφρολιθίαση, μπορεί να συμβάλει και στην εμφάνιση του υπερπαραθυρεοειδισμού⁴⁶. Επιπλέον, ορισμένα ψυχιατρικά νοσήματα, επιδεινώνονται εξαιτίας της νεφρολιθίασης. O κωλικός του νεφρού πορεί να προκαλέσει εξάρσεις των ψυχιατρικών συμπτωμάτων, όπως η υποχονδρία, οι κρίσεις πανικού, και τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια⁴⁷. Τα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής είναι συχνότερα ανάμεσα στα άτομα με επαναλαμβανόμενα επεισόδια κωλικού λόγω λιθίασης⁴⁸.

Έχει παρατηρηθεί ότι, ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων κατά την οξεία φάση ενός κωλικού είναι προγνωστικός δείκτης της έντασης του αγχωτικού γεγονός, αλλά και ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για το άμεσο πέρασμα του λίθου από τον ουρητήρα⁴⁹. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την αφαίρεση ή απομάκρυνση των λίθων, όπως η εξωσωματική λιθοτριψία, η διαδερμική νεφρολιθοτομή, η ουρηθροσκοπία ή η λιθοτριψία με ειδικό laser⁵⁰ είναι μέθοδοι που επιδεινώνουν σημαντικά τις υπάρχουσες αγχωτικές καταστάσεις.

Η μείωση του stress στην ζωή μας και η αυξημένη πρόσληψη υγρών, είναι ένας σημαντικός παράγοντας πρόληψης για τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια κωλικών του νεφρού⁴⁸. Από αυτή την άποψη, είναι ενδιαφέρον ότι η βελτίωση των στρεσογόνων γεγονότων σχετίζεται με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και οδηγεί σε βελτίωση της ανταπόκρισης στη θεραπεία ακόμη και σε άτομα εξαρτημένα από το αλκοόλ, επτά χρόνια μετά τη θεραπεία τους^51.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗΣ

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Oι εκτιμήσεις σε πειραματικά μοντέλα υπολογιστών αποκάλυψαν ότι θα υπάρξει μια αύξηση έως και 10% στον επιπολασμό της νόσου στον επόμενο μισό αιώνα, ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που θα επιφέρει επίσης και μια αύξηση κατά 25% των δαπανών στην υγειονομική περίθαλψη. Ένα μεγάλο κομμάτι της βιβλιογραφίας υποστηρίζει τον σημαντικό ρόλο της αυξημένης θερμοκρασίας και της αλλαγής των κλιματικών συνθηκών στην αύξηση της επίπτωσης της νεφρολιθίασης και του κωλικού του νεφρού⁵².

Η αύξηση της θερμοκρασίας και το ηλιακό φως συσχετίστηκαν με αυξημένο επιπολασμό της νεφρολιθίασης. Σε περιοχές όπως η Δυτική και η Κεντρική Ευρώπη η απέκκριση του ασβεστίου στα ούρα ποικίλλει ανάλογα με τις εποχές, με τις διακυμάνσεις της ηλιακής ακτινοβολίας και την έκθεση στον ήλιο⁵³.

Μια αναδρομική μελέτη που αφορούσε την εποχιακή εμφάνιση κωλικού ανάμεσα σε 246 ασθενείς, έδειξε ότι το ποσοστό ανά μήνα ήταν 50% υψηλότερο τους καλοκαιρινούς μήνες σε σύγκριση με τον χειμώνα⁵³.

Η αφυδάτωση, από ανεπαρκή πρόσληψη υγρών κατά τη διάρκεια της έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία, αυξάνει τη συγκέντρωση και την οξύτητα των ούρων, η οποία προάγει τη λιθίαση⁵³. Πράγματι, ο κωλικός είναι πιθανότερο να συμβεί στους ζεστούς μήνες, και η αφυδάτωση είναι ένας σημαντικός παράγοντας⁵⁴. Το ποσοστό συμβαμάτων ήταν πιο αυξημένο σε αυτούς που δεν ήταν συνηθισμένοι σε βαριά δουλειά σε ζεστά, ξηρά κλίματα⁵⁵.

Το κλίμα μπορεί εύκολα να αξιολογηθεί δια μέσου των γεωγραφικών συσχετίσεων. Το 1945, υψηλή συχνότητα εμφάνισης νεφρολιθίασης παρατηρήθηκε σε στρατεύματα που στάθμευαν σε περιοχές της ερήμου. Oι νεφρολιθίαση εμφανίστηκε αμέσως μετά την μεταφορά των στρατευμάτων στην περιοχή, ενώ η επίπτωσή της ήταν μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών³⁵. Στο Ισραήλ, οι βόρειες και κεντρικές περιοχές της χώρας εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά λιθίασης σε σύγκριση με τα νότια τμήματα της χώρας που, θεωρητικά, μπορεί να ταξινομηθούν ως τα θερμότερα μέρη της χώρας⁵⁵. Υψηλή συχνότητα νεφρολιθίασης παρατηρήθηκε επίσης και μεταξύ των ευρωπαίων μεταναστών σε θερμότερα κλίματα⁵⁵.

Παχυσαρκία

Oρισμένοι συγγραφείς πιστεύουν ότι άνδρες ή γυναίκες πάσχουν από λιθίαση είναι ταυτόχρονα υπέρβαροι⁵⁶. Όσοι εμφανίζουν επαναλαμβανόμενους κωλικούς από λίθους ανθρακικού ασβεστίου έχουν την τάση να είναι υπέρβαροι, σε σύγκριση με τα άτομα που έχουν την ίδια ηλικία και φύλο και δεν τους εμφανίζουν⁵⁷.

Το μέγεθος του σώματος μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τον σχηματισμό λίθων οξαλικού ασβεστίου, επειδή οι άνδρες έχουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερο μέγεθος σώματος και τρεις φορές υψηλότερο κίνδυνο για σχηματισμό λίθων σε σύγκριση με τις γυναίκες⁵⁸.

Η παχυσαρκία σχετίζεται με τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων και το μέγεθος του κινδύνου ποικίλλει ανάλογα με το φύλο. Ωστόσο, υπάρχουν και αναφορές στις οποίες δεν διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές⁵⁹. Η πιθανότητα για σχηματισμό λίθων μειώνεται όταν ακολουθούμε χαμηλή θερμιδική δίαιτα με σταθερό σωματικό βάρος, ενώ η απώλεια βάρους είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επικείμενης πρόληψης⁶⁰.

Διατροφικοί παράγοντες

Oι διαιτητικοί παράγοντες πιστεύεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στον σχηματισμό της νεφρολιθίασης⁶¹. Για παράδειγμα, η πρόσληψη ασβεστίου, η χαμηλή πρόσληψη νατρίου και τα υψηλά επίπεδα κιτρικών στα ούρα σίγουρα είναι σημαντικοί παράγοντες τόσο για την πρωτογενή όσο και για τη δευτερογενή πρόληψη της νεφρολιθίασης⁶⁰.

Πρόσληψη υγρών

Έχει καταστεί πλέον σαφής ο ευεργετικός ρόλος της αυξημένης πρόσληψης των υγρών για την αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης. Με την αύξηση του όγκου των ούρων, η συγκέντρωση των παραγόντων που προκαλούν λιθογένεση και ο κίνδυνος σχηματισμού κρυστάλλων μπορεί να μειωθεί⁶². Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στη νεφρολιθίαση είναι το υψηλό ποσοστό υποτροπής, που μπορεί να εμφανισθεί μέχρι και στο 50% των ασθενών κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 5 ετών.

Όταν ο όγκος των ούρων είναι μικρότερος από 1400 mL/ ημέρα ο κίνδυνος υποτροπής αυξάνει σημαντικά⁶³. Κατά το πρώτο επεισόδιο οι ασθενείς με νεφρολιθίαση, λόγω ιδιοπαθούς ασβεστιουρίας, εμφανίζουν όγκο ούρων μικρότερο από των υγιών μαρτύρων⁶⁴. Στους ασθενείς με υποτροπιάζουσα νεφρολιθίαση συνιστάται η αύξηση της πρόσληψης υγρών. Η στρατηγική αυτή είναι αρκετά αποτελεσματική, με > 50% μείωση του κινδύνου επανεμφάνισης⁶⁵.

Σε μια προοπτική μελέτη σειράς, που συμπεριέλαβε 45.619 άνδρες, υπήρξε μια αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της συνολικής πρόσληψης υγρών και του κινδύνου σχηματισμού λίθων⁶⁶. Επιπλέον, και σε άλλες μελέτες παρουσιάζεται επίσης μια αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της συνολικής πρόσληψης υγρών και του κινδύνου νεφρολιθίασης^67,68. O μειωμένος όγκος ούρων είναι ένας πραγματικός παράγοντας κινδύνου νεφρολιθίασης και η αυξημένη πρόσληψη νερού είναι η αρχική θεραπεία για την πρόληψη των υποτροπών της νόσου⁶⁴.

Η ποσότητα του νερού είναι πολύ σημαντική από την ίδια τη σύνθεσή του, εξαιτίας της επίδρασης που έχει στην αραίωση των λιθογόνων αλάτων στο ουροποιητικό. Η πρόσληψη υγρών, γενικότερα, περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την ίδια την αύξηση του όγκου και διάφορα ποτά διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους στην επίδραση που έχουν στον σχηματισμό λίθων. Για παράδειγμα, η καφεΐνη και ο ντεκαφεϊνέ καφές, το τσάι, η μπύρα και το κρασί συσχετίζονταν με ένα σημαντικά μικρότερο κίνδυνο σχηματισμού νεφρολιθίασης⁶⁸.

Επίσης, εκείνο που συνήθως αγνοείται στις ιατρικές οδηγίες και είναι σημαντικό, είναι το γεγονός ότι η οδηγία για πρόσληψη νερού θα πρέπει να εστιάζεται στην πρόσληψή του όλο το 24ωρο και όχι μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Δηλαδή, θα πρέπει το άτομο να πίνει νερό και στη διάρκεια της νύχτας τόσο πριν την κατάκλιση όσο και στην περίπτωση που ξυπνάει τη νύχτα, πιθανά λόγω έπηξης προς ούρηση.

Υποστηρίζεται ότι ο καφές και το τσάι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων, πιθανώς μέσω παρεμβολής στη δράση της αντιδιουρητικής ορμόνης, η οποία οδηγεί σε αύξηση της ροής των ούρων και μειωμένη μέγιστη συγκεντρωτική ικανότητα⁶⁸. O ντεκαφεϊνέ, καφές συσχετίστηκε επίσης με μειωμένο κίνδυνο μέσω ενός άγνωστου μηχανισμού⁶⁸.

Τα ποτά αυτά ωστόσο και ιδιαίτερα το τσάι, αναφέρεται ότι περιέχουν αρκετά οξαλικά που συμπεριλαμβάνονται στις απαγορευμένες ουσίες για ασθενείς με λίθους οξαλικού ασβεστίου⁶⁹. Από την άλλη πλευρά, η συχνή κατανάλωση χυμού γκρέιπφρουτ και μήλου συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο⁶⁸. O χυμός γκρέιπφρουτ έχει ιδιαίτερες ιδιότητες και είναι γνωστό ότι αυξάνει την απορρόφηση πολλών φαρμακευτικών ουσιών, όπως η κυκλοσπορίνη, η τερφεναδίνη και οι αποκλειστές των διαύλων ασβεστίου⁷⁰.

Έχουν εκφραστεί αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τη σκληρότητα του νερού και την πρόκληση νεφρολιθίασης. Από αυτή την άποψη, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι δεν έχουμε αποδεικτικά στοιχεία ότι το σκληρό νερό προκαλεί σε μεγαλύτερο βαθμό νεφρολιθίαση σε σύγκριση με το μαλακό. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, η άμεση συσχέτιση που υπάρχει μεταξύ των ανθρακούχων ποτών (σόδα), με την εμφάνιση νεφρολιθίασης⁷¹.

Oι συμβουλές για τη μείωση της κατανάλωσης αναψυκτικών έχουν ως αποτέλεσμα λιγότερες υποτροπές. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι τα αναψυκτικά μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο λιθίασης λόγω της όξίνισης που προκαλείται από το φωσφορικό οξύ που περιέχουν⁷¹, ενώ το μεταλλικό νερό που είναι πλούσιο σε όξινα ανθρακικά άλατα μπορεί να αυξήσει τη νεφρική απέκκριση του κιτρικών και του λόγου ασβεστίου/κιτρικών, αυξάνοντας την ανασταλτική δράση για τον σχηματισμό λίθων ασβεστίου⁷².

ΣΥMΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

O πόνος είναι συχνός στα άτομα με ΧΝΝ. Oι ίδιες οι επιπλοκές της νόσου συμβάλουν σε αυτό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα πόνου σε ασθενείς με ΧΝΝ αντιπροσωπεύουν η νεφρολιθίαση και η πολυκυστική νόσος των νεφρών.

O πόνος θα πρέπει να εξετάζεται και να αντιμετωπίζεται με τρόπο βιοψυχοκοινωνιολογικό, στον οποίο θα συμπεριλαμβάνονται οι πολλαπλές συνιστώσες του βιώματος.

O αντίκτυπος των συμπτωμάτων του πόνου επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Σήμερα, η διαχείριση του πόνου, είτε είναι οξύς πόνος είτε εμφανίζεται με ήπια συμπτώματα, μπορεί να είναι αποτελεσματική.

Βιβλιογραφία

1. Saunders CM. The care of the terminal stages of cancer. Ann R Coll Surg Engl 1967; 41:162-169.
2. Holzman AD, Rudy TE, Gerber KE et al. Chronic pain: a multiple-setting comparison of patient characteristics. J Behav Med 1985; 8:411-422.
3. Skevington SM. Investigating the relationship between pain and discomfort and quality of life, using the WHOQOL. Pain 1998; 76:395-406.
4. LASAGNA L. The clinical measurement of pain. Ann N Y Acad Sci 1960; 86:28-37.
5. Davison SN. Pain, analgesics, and safety in patients with CKD. Clin J Am Soc Nephrol 2015; 10:350-352.
6. Kawano T, Yokoyama M. [Pain management in patients with chronic kidney disease]. Masui 2013; 62:1344-1350.
7. Wu J, Ginsberg JS, Zhan M et al. Chronic pain and analgesic use in CKD: implications for patient safety. Clin J Am Soc Nephrol 2015; 10:435-442.
8. Simmons RG, Anderson C, Kamstra L. Comparison of quality of life of patients on continuous ambulatory peritoneal dialysis, hemodialysis, and after transplantation. Am J Kidney Dis 1984; 4:253-255.
9. Schrier RW. Renal volume, renin-angiotensin-aldosterone system, hypertension, and left ventricular hypertrophy in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease. J Am Soc Nephrol 2009; 20:1888-1893.
10. Ettinger A, Kahn PC, Wise HM, Jr. The importance of selective renal angiography in the diagnosis of polycystic disease. J Urol 1969; 102:156-161.
11. Eckardt KU, Mollmann M, Neumann R et al. Erythropoietin in polycystic kidneys. J Clin Invest 1989; 84:1160-1166.
12. Graham PC, Lindop GB. The anatomy of the renin-secre­ting cell in adult polycystic kidney disease. Kidney Int 1988; 33:1084-1090.
13. Levin A, Singer J, Thompson CR, Ross H, Lewis M. Prevalent left ventricular hypertrophy in the predialysis population: identifying opportunities for intervention. Am J Kidney Dis 1996; 27:347-354.
14. Cerasola G, Vecchi M, Mule G et al. Sympathetic activity and blood pressure pattern in autosomal dominant polycystic kidney disease hypertensives. Am J Nephrol 1998; 18:391-398.
15. Hocher B, Zart R, Schwarz A et al. Renal endothelin system in polycystic kidney disease. J Am Soc Nephrol 1998; 9:1169-1177.
16. Perlman RL, Finkelstein FO, Liu L et al. Quality of life in chronic kidney disease CKD.: a cross-sectional analysis in the Renal Research Institute-CKD study. Am J Kidney Dis 2005; 45:658-666.
17. Rizk D, Jurkovitz C, Veledar E et al. Quality of life in autosomal dominant polycystic kidney disease patients not yet on dialysis. Clin J Am Soc Nephrol 2009; 4:560-566.
18. Levy NB, Blumenfield M, Beasley CM, Jr. et al. Fluoxetine in depressed patients with renal failure and in depressed patients with normal kidney function. Gen Hosp Psychiatry 1996; 18:8-13.
19. Kimmel PL, Peterson RA. Depression in patients with end-stage renal disease treated with dialysis: has the time to treat arrived? Clin J Am Soc Nephrol 2006; 1:349-352.
20. Bajwa ZH, Sial KA, Malik AB, Steinman TI. Pain patterns in patients with polycystic kidney disease. Kidney Int 2004; 66:1561-1569.
21. Youssouf S, Harris T, O’Donoghue D. More than a kidney disease: a patient-centred approach to improving care in autosomal dominant polycystic kidney disease. Nephrol Dial Transplant 2015; 30:693-695.
22. Nishiura JL, Eloi SR, Heilberg IP. Pain determinants of pain in autosomal dominant polycystic kidney disease. J Bras Nefrol 2013; 35:242-243.
23. Nishiura JL, Neves RF, Eloi SR, Cintra SM, Ajzen SA, Heilberg IP. Evaluation of nephrolithiasis in autosomal dominant polycystic kidney disease patients. Clin J Am Soc Nephrol 2009; 4:838-844.
24. Hogan MC, Norby SM. Evaluation and management of pain in autosomal dominant polycystic kidney disease. Adv Chronic Kidney Dis 2010; 17:e1-e16.
25. Casteleijn NF, Visser FW, Drenth JP et al. A stepwise approach for effective management of chronic pain in autosomal-dominant polycystic kidney disease. Nephrol Dial Transplant 2014; 29 Suppl 4:iv142-iv153.
26. Bajwa ZH, Gupta S, Warfield CA, Steinman TI. Pain management in polycystic kidney disease. Kidney Int 2001; 60:1631-1644.
27. Parks JH, Coe FL, Strauss AL. Calcium nephrolithiasis and medullary sponge kidney in women. N Engl J Med 1982; 306:1088-1091.
28. Coe FL, Keck J, Norton ER. The natural history of calcium urolithiasis. JAMA 1977; 238:1519-1523.
29. Soucie JM, Thun MJ, Coates RJ, McClellan W, Austin H. Demographic and geographic variability of kidney stones in the United States. Kidney Int 1994; 46:893-899.
30. Pak CY, Resnick MI, Preminger GM. Ethnic and geographic diversity of stone disease. Urology 1997; 50:504-507.
31. Levy FL, Adams-Huet B, Pak CY. Ambulatory evaluation of nephrolithiasis: an update of a 1980 protocol. Am J Med 1995; 98:50-59.
32. Johnson CM, Wilson DM, O’Fallon WM, Malek RS, Kurland LT. Renal stone epidemiology: a 25-year study in Rochester, Minnesota. Kidney Int 1979; 16:624-631.
33. Andersen DA. A survey of the incidence of urolithiasis in Norway from 1853 to 1960. J Oslo City Hosp 1966; 16:101-147.
34. Sallinen A. The relation of renal colic to urolithiasis. Ann Chir Gynaecol Fenn 1959; 48:473-489.
35. Pierce lwLW, Bloom B. Observations on urolithiasis among American troops in a desert area. J Urol 1945; 54:466-470.
36. Ferrie BG, Scott R. Occupation and urinary tract stone disease. Urology 1984; 24:443-445.
37. Borghi L, Meschi T, Amato F, Novarini A, Romanelli A, Cigala F. Hot occupation and nephrolithiasis. J Urol 1993; 150:1757-1760.
38. Larsen JF, Philip J. Studies on the incidence of urolithiasis. Urol Int 1962; 13:53-64.
39. Bakkaloglu MA, Erkan I, Ozen HA, Remzi D. A study on the prevalence of urolithiasis among Turkish medical doctors. Turk J Pediatr 1984; 26:5-9.
40. Kohler FP. Asymptomatic upper urinary tract lithiasis in flying personnel. J Urol 1961; 86:370-372.
41. Scott R, Cunningham C, McLelland A, Fell GS, Fitzgerald-Finch OP, McKellar N. The importance of cadmium as a factor in calcified upper urinary tract stone disease—a prospective 7-year study. Br J Urol 1982; 54:584-589.
42. Walters DC. Stress as a principal cause of calcium oxalate urolithiasis. Int Urol Nephrol 1986; 18:271-275.
43. Kohri K, Kataoka K, Iguchi M, Yachiku S, Kurita T, Sonoda T. Relation between parathyroid hormone and adrenocorticotropic hormone in primary hyperparathyroidism. Urol Int 1984; 39:1-4.
44. Najem GR, Seebode JJ, Samady AJ, Feuerman M, Friedman L. Stressful life events and risk of symptomatic kidney stones. Int J Epidemiol 1997; 26:1017-1023.
45. Jiang P, Zhang WY, Li HD, Cai HL, Liu YP, Chen LY. Stress and vitamin D: altered vitamin D metabolism in both the hippocampus and myocardium of chronic unpredictable mild stress exposed rats. Psychoneuroendocrinology 2013; 38:2091-2098.
46. Pipili C, Oreopoulos DG. Vitamin D status in patients with recurrent kidney stones. Nephron Clin Pract 2012; 122:134-138.
47. Bilic V, Marcinko D. Comorbidity of kidney stones and psychiatric disease. Psychiatr Danub 2010; 22:249-252.
48. Diniz DH, Schor N, Blay SL. Stressful life events and painful recurrent colic of renal lithiasis. J Urol 2006; 176:2483-2487.
49. Sfoungaristos S, Kavouras A, Perimenis P. Predictors for spontaneous stone passage in patients with renal colic secondary to ureteral calculi. Int Urol Nephrol 2012; 44:71-79.
50. Pevzner M, Stisser BC, Luskin J, Yeamans JC, Cheng-Lucey M, Pahira JJ. Alternative management of complex renal stones. Int Urol Nephrol 2011; 43:631-638.
51. Frischknecht U, Sabo T, Mann K. Improved drinking behaviour improves quality of life: a follow-up in alcohol-dependent subjects 7 years after treatment. Alcohol 2013; 48:579-584.
52. Fakheri RJ, Goldfarb DS. Ambient temperature as a contributor to kidney stone formation: implications of global warming. Kidney Int 2011; 79:1178-1185.
53. Robertson WG, Peacock M, Marshall RW, Speed R, Nordin BE. Seasonal variations in the composition of urine in relation to calcium stone-formation. Clin Sci Mol Med 1975; 49:597-602.
54. Bateson EM. Renal tract calculi and climate. Med J Aust 1973; 2:111-113.
55. Frank M, De VA, Atsmon A, Lazebnik J, Kochwa S. Epidemiological investigation of urolithiasis in Israel. J Urol 1959; 81:497-505.
56. Mosli HA, Mosli HH, Kamal WK. Kidney stone composition in overweight and obese patients: a preliminary report. Res Rep Urol 2013; 5:11-15.
57. Ulmann A, Aubert J, Bourdeau A, Cheynel C, Bader C. Effects of weight and glucose ingestion on urinary calcium and phosphate excretion: implications for calcium urolithiasis. J Clin Endocrinol Metab 1982; 54:1063-1068.
58. Curhan GC, Willett WC, Rimm EB, Speizer FE, Stampfer MJ. Body size and risk of kidney stones. J Am Soc Nephrol 1998; 9:1645-1652.
59. Trinchieri A, Mandressi A, Luongo P, Longo G, Pisani E. The influence of diet on urinary risk factors for stones in healthy subjects and idiopathic renal calcium stone formers. Br J Urol 1991; 67:230-236.
60. Heilberg IP, Goldfarb DS. Optimum nutrition for kidney stone disease. Adv Chronic Kidney Dis 2013; 20:165-174.
61. Rose GA, Westbury EJ. The influence of calcium content of water, intake of vegetables and fruit and of other food factors upon the incidence of renal calculi. Urol Res 1975; 3:61-66.
62. Schwen ZR, Riley JM, Shilo Y, Averch TD. Dietary management of idiopathic hyperoxaluria and the influence of patient characteristics and compliance. Urology 2013; 82:1220-1225.
63. Strauss AL, Coe FL, Deutsch L, Parks JH. Factors that predict relapse of calcium nephrolithiasis during treatment: a prospective study. Am J Med 1982; 72:17-24.
64. Borghi L, Meschi T, Amato F, Briganti A, Novarini A, Giannini A. Urinary volume, water and recurrences in idiopathic calcium nephrolithiasis: a 5-year randomized prospective study. J Urol 1996; 155:839-843.
65. Lotan Y, Buendia J, I, Lenoir-Wijnkoop I et al. Primary prevention of nephrolithiasis is cost-effective for a national healthcare system. BJU Int 2012; 110:E1060-E1067.
66. Curhan GC, Willett WC, Rimm EB, Stampfer MJ. A prospective study of dietary calcium and other nutrients and the risk of symptomatic kidney stones. N Engl J Med 1993; 328:833-838.
67. Curhan GC, Willett WC, Speizer FE, Spiegelman D, Stampfer MJ. Comparison of dietary calcium with supplemental calcium and other nutrients as factors affecting the risk for kidney stones in women. Ann Intern Med 1997; 126:497-504.
68. Curhan GC, Willett WC, Speizer FE, Stampfer MJ. Beverage use and risk for kidney stones in women. Ann Intern Med 1998; 128:534-540.
69. Massey LK, Sutton RA. Modification of dietary oxalate and calcium reduces urinary oxalate in hyperoxaluric patients with kidney stones. J Am Diet Assoc 1993; 93:1305-1307.
70. Lown KS, Bailey DG, Fontana RJ et al. Grapefruit juice increases felodipine oral availability in humans by decreasing intestinal CYP3A protein expression. J Clin Invest 1997; 99:2545-2553.
71. Shuster J, Jenkins A, Logan C et al. Soft drink consumption and urinary stone recurrence: a randomized prevention trial. J Clin Epidemiol 1992; 45:911-916.
72. Caudarella R, Rizzoli E, Buffa A, Bottura A, Stefoni S. Comparative study of the influence of 3 types of mineral water in patients with idiopathic calcium lithiasis. J Urol 1998; 159:658-663.