Αιμοκάθαρση – Τι είναι και πότε χρειάζεται

Οι νεφροί είναι από τα πιο σημαντικά όργανα που υπάρχουν στο σώμα μας, αφού είναι επιφορτισμένοι με το συνεχές φιλτράρισμα του αίματός μας από περιττές και δυνητικά επιβλαβείς ουσίες, οι οποίες στη συνέχεια αποβάλλονται με τα ούρα.

Το αίμα περνάει απο τους νεφρούς μέσω της νεφρικής αρτηρίας. Αυτό το μεγάλο αιμοφόρο αγγείο διακλαδίζεται σε όλο και μικρότερα αιμοφόρα αγγεία μέχρι το αίμα να φτάσει στους νεφρούς, όπου εκεί φιλτράρεται από τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία που ονομάζονται σπειράματα.

Αυτή η διαδικασία γίνεται πολλές φορές μέσα στην ημέρα και μάλιστα υπολογίζεται ότι κάθε ημέρα, οι νεφροί φιλτράρουν περίπου 150 λίτρα αίματος. Οι χρήσιμες ουσίες επιστρέφουν στο αίμα, ενώ περίπου 1 με 2 λίτρα από αυτά, αποβάλλονται με τα ούρα.

Συγκεκριμένα, οι νεφροί αποβάλλουν τις άχρηστες ουσίες και τα επιπλέον υγρά που συσσωρεύονται στον οργανισμό, διατηρώντας μια υγιή ισορροπία ύδατος, οξεοβασικής ισορροπίας (pH) και ηλεκτρολυτών -όπως νάτριο, ασβέστιο, φώσφορο και κάλιο- στο αίμα. Χωρίς αυτήν την ισορροπία, η καρδιά, τα νεύρα, οι μύες και πολλοί άλλοι ιστοί στον οργανισμό δεν θα ήταν σε θέση να λειτουργούν κανονικά και η γενικότερη υγεία μας θα βρισκόταν σε πολύ σοβαρό κίνδυνο.

Τι είναι η αιμοκάθαρση;

Γενικά υπάρχουν δύο μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας:

• η αιμοκάθαρση και

• η περιτοναϊκή κάθαρση, που χρησιμοποιεί ως «φίλτρο» ένα δίκτυο τριχοειδών αγγείων που βρίσκεται στην κοιλιά (περιτοναϊκή κοιλότητα), για να φιλτράρει το αίμα, αντί για το μηχάνημα αιμοκάθαρσης. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου ωστόσο, εξαρτάται από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς και τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού του.

H αιμοκάθαρση είναι μια επαναστατική και σωτήρια μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας με το μηχάνημα αιμοκάθαρσης, που υποκαθιστά μία πολύ ζωτική διεργασία του οργανισμού, όταν αυτός δεν είναι σε θέση να την κάνει. Η αιμοκάθαρση πραγματοποιείται με τη χρήση του μηχανήματος αιμοκάθαρσης, του φίλτρου και του ειδικού διαλύματος υγρών.

Όταν είναι λειτουργικοί οι νεφροί φιλτράρουν το αίμα, απομακρύνοντας τις επιβλαβείς ουσίες και το περίσσευμα υγρών από τροφές και υγρά που καταναλώνουμε μέσα στην ημέρα και μετατρέπουν τις ουσίες αυτές σε ούρα που θα αποβληθούν από το σώμα. Σε περιπτώσεις όμως που οι νεφροί ή ο νεφρός (σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ένας και μοναδικός νεφρός) του ασθενούς, παρουσιάζουν πολύ περιορισμένη λειτουργία λόγω κάποιας σοβαρής νεφρικής πάθησης (ανεπάρκεια), τότε απαιτείται αιμοκάθαρση, προκειμένου να πραγματοποιηθεί τεχνητά η διαδικασία την οποία κανονικά θα έκαναν οι νεφροί.

Πότε χρειάζεται να κάνουμε αιμοκάθαρση;

Εάν οι νεφροί δεν λειτουργούν σωστά, αν για παράδειγμα, έχετε προχωρημένη χρόνια νεφρική νόσο (νεφρική ανεπάρκεια) – τότε το αίμα μπορεί να μην φιλτράρεται σωστά και αυτό να έχει ως αποτέλεσμα οι επιβλαβείς ουσίες και τα υγρά να συσσωρεύονται στο αίμα σας σε επικίνδυνα για τον οργανισμό σας επίπεδα.

Μάλιστα, αν η νεφρική ανεπάρκεια αφεθεί για αρκετό καιρό χωρίς θεραπεία, μπορεί να επιφέρει μια σειρά από δυσάρεστα συμπτώματα -συνεχή ναυτία, και εμετό, κόπωση, οίδημα, αλλοιώσεις στο δέρμα- και τελικά να αποβεί μοιραία.

Ο στόχος της αιμοκάθαρσης λοιπόν είναι να υποκαταστήσει την ανεπαρκή λειτουργία των νεφρών και να φιλτράρει ανεπιθύμητες ουσίες και υγρά από το αίμα, αποτρέποντας την επιδείνωση της υγείας σας. Συνήθως θα ξεκινήσετε αιμοκάθαρση όταν εμφανίσετε τα πρώτα συμπτώματα ή αν οι εργαστηριακές εξετάσεις δείχνουν τοξικά επίπεδα αποβλήτων στο αίμα σας. Το πότε πρέπει να ξεκινήσετε την αιμοκάθαρση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

• την καρδιακή σας λειτουργία
• την ηλικία σας
• το επίπεδο κινητικότητας σας
• τη συνολική σας υγεία
• τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων
• το πόσο διατεθειμένοι είστε να δεσμευτείτε σε ένα θεραπευτικό σχήμα, καθώς παρόλο που μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα και να ζήσετε περισσότερο, η αιμοκάθαρση απαιτεί αρκετό από τον χρόνο σας.

Ο θεράπων ιατρός σας θα σας ενημερώσει πότε πρέπει να ξεκινήσετε τη θεραπεία, καθώς και ποιος τύπος αιμοκάθαρσης ή υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να είναι ο ιδανικός για την περίπτωσή σας. Η αιμοκάθαρση είναι η πιο συνηθισμένη θεραπεία ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1 εκατομμύριο ασθενείς σε όλο τον κόσμο, διατηρούνται στη ζωή με αιμοκάθαρση και αν δεν υπήρχε αυτή η μέθοδος θα είχαν καταλήξει από νεφρική ανεπάρκεια μέσα σε 2 εβδομάδες.

Πως γίνεται η διαδικασία της αιμοκάθαρσης;

Όπως προαναφέραμε, υπάρχουν δύο διαφορετικές μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας, παρόλο που έχουν κοινό στόχο και αποτέλεσμα. η διαδικασία για να επιτευχθεί η κάθαρση του αίματος διαφέρει ελαφρώς και εξαρτάται από την γενικότερη υγεία και κατάσταση του ασθενούς.

Η αιμοκάθαρση είναι ο πιο κοινός τύπος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας και αυτός που γνωρίζουν οι περισσότεροι. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, δημιουργείται αρτηριοφλεβική επικοινωνία (φίστουλα) μεταξύ αρτηρίας και φλέβας, είτε τοποθετείται μόσχευμα αιμοκάθαρσης (AVG), είτε τοποθετείται καθετήρας αιμοκαθάρσεως (CVC) σε μεγάλη φλέβα του σώματος (σφαγίτιδα, υποκλείδιος, μηριαία).

Οι ανωτέρω αγγειακές προσπελάσεις δίνουν τη δυνατότητα σύνδεσης μέσω βιοσυμβατών συνθετικών σωλήνων (“γραμμές αιμοκαθαρσης”) με το μηχάνημα της αιμοκάθαρσης, σε δύο σημεία, “αρτηρία” και “φλέβα”. Το αίμα περνά κατά μήκος της “αρτηρίας” στο μηχάνημα που διαθέτει ειδικό φίλτρο για τον καθαρισμό του και στην συνέχεια επιστρέφει φιλτραρισμένο μέσω της “φλεβας”.

Στα κέντρα αιμοκάθαρσης, αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται συνήθως 3 ημέρες την εβδομάδα, και κάθε συνεδρία διαρκεί περίπου 4 ώρες.

Υπάρχουν παρενέργειες μετά την αιμοκάθαρση;

Η ίδια η θεραπεία αιμοκάθαρσης είναι ανώδυνη και εύκολα ανεκτή από τους περισσότερους ασθενείς. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν κόπωση ή και πτώση της αρτηριακής τους πίεσης. Εάν συμβεί αυτό, μπορεί να αισθανθείτε αδιαθεσία στο στομάχι σας, να κάνετε εμετό, να έχετε πονοκέφαλο ή μυϊκές κράμπες. Με συχνές θεραπείες ωστόσο, ο οργανισμός συνηθίζει την αιμοκάθαρση και αυτά τα συμπτώματα συνήθως σταδιακά υποχωρούν.

Πρέπει να ακολουθείτε συγκεκριμένη διατροφή;

Οι εξειδικευμένοι διατροφολόγοι ενθαρρύνουν τους περισσότερους ανθρώπους που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση να τρώνε υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη επειδή παράγει λιγότερα απόβλητα για απομάκρυνση κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης. Η υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη προέρχεται από το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα αυγά.

Προτείνετε οι ασθενείς να αποφεύγουν τις επεξεργασμένες τροφές και τα κρέατα, όπως αλλαντικά, hot dog και κονσέρβες που έχουν υψηλά ποσοστά νατρίου και φωσφόρου.

Ενώ, ισχυρή σύσταση αποτελεί κι ο διατροφικός περιορισμός του καλίου και της περιορισμένης λήψης ύδατος σε ασθενείς με μειωμένη ποσότητα ούρων.

Επηρεάζεται η ζωή του ασθενούς;

Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση έχουν εν γένει μία καλή ποιότητα ζωής. Συγκεκριμένα, εάν η γενικότερη υγεία σας το επιτρέπει, θα μπορείτε να:

• Συνεχίσετε τις σπουδές ή τη δουλειά σας
• Οδηγείτε
• Γυμνάζεστε
• Κολυμπάτε
• Ταξιδεύετε

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να παραμείνουν σε αιμοκάθαρση για πολλά χρόνια, αν και η θεραπεία μπορεί να αντισταθμίσει μόνο εν μέρει την απώλεια της νεφρικής λειτουργίας.

Η ύπαρξη νεφρών που δεν λειτουργούν σωστά μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά το σώμα. Αυτό σημαίνει ότι αποτελεί προσωρινή λύση και οι άνθρωποι με νεφρική ανεπάρκεια θα πρέπει να υποβληθούν σε μεταμόσχευση νεφρού. Σημαντικό ρόλο στην επιβίωση έχουν η ηλικία και τα συνοδά νοσήματα, πχ άτομο που ξεκινάει αιμοκάθαρση στα 25 του χωρίς αλλά νοσήματα αναμένεται να ζήσει 20 χρόνια ή και περισσότερο, αλλά ενήλικες άνω των 75 ετών με συνοδά νοσήματα, μπορεί να έχουν προσδόκιμο επιβίωσης περί τα 3 έτη.

Ωστόσο η ιατρική τεχνολογία διαρκώς εξελίσσεται και τα ποσοστά επιβίωσης των ατόμων που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση έχουν βελτιωθεί την τελευταία δεκαετία και αναμένεται να εξακολουθήσουν να βελτιώνονται στο μέλλον.