ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗ

Ο υγιής κόσμος είναι σημαντικός για όλους – όλοι εξαρτόμαστε από το να έχουμε καθαρό αέρα, νερό, καταφύγιο και οικονομικά, προσιτά, υγιεινά τρόφιμα.

Ο τομέας της υγείας θα πρέπει να πρωτοστατεί στην προστασία ενός υγιούς περιβάλλοντος, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαντές άνθρακα, που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή.

Βασιλική Ζώη, RN, MSc, DipEd, PhD(c), EDTNA/ERCA Executive Committee Member, Μονάδα Τεχνητού Νεφρού, Π.Γ.Ν. Αττικόν

Οι νεφροπαθείς (είτε υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ΑΜΚ, είτε έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση, είτε εξακολουθούν να διατηρούν κάποια νεφρική λειτουργία) μπορεί να χρειάζονται πολλή φροντίδα μακροπρόθεσμα και θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι θα έχουν την καλύτερη δυνατή χρήση των πόρων για την παροχή αυτής της φροντίδας.

Σκοπός του κινήματος Green Dialysis είναι ένας τύπος αιμοκάθαρσης περιβαλλοντικά βιώσιμος, με ελάχιστη ή καθόλου βλάβη στο οικοσύστημα. Απώτερος σκοπός πάντα να αφήσουμε ένα καλύτερο μέρος για τις επόμενες γενιές.

Η αιμοκάθαρση ως θεραπεία “διψάει” για ενέργεια και νερό ( power “hungry” – water “hungry”), ενώ παράλληλα παράγει πολλά πλαστικά απορρίμματα (υλικά συσκευασίας, γραμμές, φίλτρα κλπ).
Στόχος λοιπόν της “πράσινης αιμοκάθαρσης (ΑΜΚ)” να βρει τρόπους για να γίνει εξοικονόμηση νερού, να προσφέρει δυνατότητες για εναλλακτική ενέργεια, να αναζητήσει τρόπους για τη διαχείριση απορριμμάτων και να οραματιστεί την επανασχεδίαση υποδομών.

ΝΕΡΟ

Βασικά στοιχεία για το νερό

• το νερό είναι ένας πολύτιμος και πεπερασμένος φυσικός πόρος
• βρίσκεται υπό αυξανόμενη απειλή
• η παγκόσμια χρήση νερού αυξάνεται με περισσότερο από το διπλάσιο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού κατά τον περασμένο αιώνα.
• η έλλειψη νερού θα ενισχυθεί από την κλιματική αλλαγή
• έχουμε ευθύνη να χρησιμοποιούμε το νερό προσεκτικά
• η τρέχουσα χρήση νερού ΑΜΚ είναι απρόσεκτη, όχι προσεκτική.
• η ΑΜΚ απαιτεί μεγάλες ποσότητες εξαιρετικά καθαρού νερού, που συνήθως παράγεται από μια διαδικασία που ονομάζεται αντίστροφη όσμωση
  1. η κατανάλωση νερού δικτύου για ΑΜΚ ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του μηχανήματος, το σύστημα αντίστροφης όσμωσης (RO) και τη διάρκεια και τη συχνότητα επεξεργασίας
  2. μια τυπική «τυπική» συνεδρία αιμοκάθαρσης (HD) 4 ωρών αντλεί ~500 λίτρα νερού από το δίκτυο. Το 60-70% αυτού απορρίπτεται τακτικά – παρά το γεγονός ότι το νερό που απορρίπτεται είναι ακόμα πόσιμο και πιθανώς επαναχρησιμοποιήσιμο
• σε μητροπολιτικά ή μεγάλα περιφερειακά κέντρα αιμοκάθαρσης ο τυπικός όγκος του νερού απόρριψης RO που αποστέλλεται στην αποχέτευση έχει υπολογιστεί σε περίπου 1 εκατομμύριο λίτρα ετησίως

Ευκαιρίες για εξοικονόμηση και επαναχρησιμοποίηση του νερού

1. Διερευνήστε, εάν το νερό απόρριψης RO επαναχρησιμοποιείται ή/και ανακυκλώνεται από τις εγκαταστάσεις σας στη Μονάδα Τεχνητού Νεφρού
2. Καταλαβαίνετε τι είναι η αντίστροφη όσμωση (RO) και πώς λειτουργεί;
3. Βεβαιωθείτε ότι κατανοείτε την έννοια της απόρριψη νερού RO
4. Επιβεβαιώστε μια χρονομετρημένη εκτίμηση της ποσότητας του νερού απόρριψης RO που χάνεται για την αποστράγγιση (οι περισσότεροι μηχανικοί μπορούν εύκολα και με ακρίβεια να μετρήσουν την απώλεια νερού)
5. Επιβεβαιώστε την ποιότητα του νερού απόρριψης RO που σπαταλάτε στη Μονάδα Αιμοκάθαρσης σας. Είναι πολύ απλό να δειγματιστεί το νερό απόρριψης στη θύρα εκροής οποιουδήποτε συστήματος RO
6. Εξετάστε ευκαιρίες για επαναχρησιμοποίηση νερού απόρριψης RO
7. Πραγματοποιήστε ανάλυση κόστους «αγοράς και εγκατάστασης» του εξοπλισμού που απαιτείται για τη δέσμευση και επαναχρησιμοποίηση νερού απόρριψης RO. Η North West Dialysis Service έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικό εγχειρίδιο σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση του απορριπτόμενου νερού RO.
8. Επαναχρησιμοποίηση νερού: πλυντήρια νοσοκομείου, ατμός για αποστείρωση, νερό σε τουαλέτες, συστήματα υγιεινής – καθαριότητα χώρων, λέβητες χαμηλής πίεσης, πότισμα σε κοντινές επιχειρήσεις, υπηρεσίες, πάρκα κλπ, φιλανθρωπικές δραστηριότητες π.χ. “μπουγέλο”, πλύσιμο αμαξιών κ.ά.π.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η ΑΜΚ είναι ιδιαίτερα απαιτητική σε δαπάνες ενέργειας, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος και κατ΄ επέκταση αυξάνονται τα οικονομικά βάρη. Ένα κλασικό μηχάνημα ΑΜΚ, που παρέχει τρεις αιμοκαθάρσεις x 4,0–4,5 ώρες θεραπείας εβδομάδα, συν την ισχύ που απαιτείται για την παραγωγή νερού RO, έχει υπολογιστεί και ισούται με το μισό της εβδομαδιαίας κατανάλωσης ενέργειας για ένα μέσο σπίτι 4 ατόμων στην Αυστραλία το 2011.

Η βασική σκέψη είναι ότι όλες οι υπηρεσίες θα πρέπει να επιδιώκουν να μειώσουν το κόστος ενέργειας. Το πρόβλημα με τον αντίκτυπο της κατανάλωσης ενέργειας είναι ότι πολλά από τα βήματα που μειώνουν τη σπατάλη ρεύματος φαίνονται ανόητα ή φαινομενικά ασήμαντα, ωστόσο, οι περισσότεροι ειδικοί στον τομέα της ενέργειας υποστηρίζουν ότι το κόστος της δημιουργίας στρατηγικών μείωσης της ενέργειας ανακτάται σύντομα από την εξοικονόμηση λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Μια κριτική ματιά στα σπίτια μας θα δείξει ότι ο φωτισμός, η θέρμανση και η ψύξη, οι υπολογιστές, οι τηλεοράσεις και άλλες συσκευές συνήθως παραμένουν σε κατάσταση «αναμονής», 24 ώρες την ημέρα, είτε σε χρήση είτε όχι. Η κατάσταση αναμονής είναι πανταχού παρούσα στην καθημερινή ζωή, ωστόσο προσθέτει ένα τεράστιο πλεονάζον κόστος οικιακής ενέργειας

Βασικές αρχές

1. Mειώστε την υπερβολική χρήση ενέργειας
2. Aναζητήστε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

• μηχανήματα ΑΜΚ με συστήματα οικονομίας ρεύματος (π.χ. heat exchangers)
• γενικός εξοπλισμός (pc, φωτοτυπικά, ψυγεία κ.ά υψηλής ενεργιακής κλάσης)
• φωτισμός (αυτόματη ενεργοποιήση για τα φώτα – turn off, low energy λάμπες, αισθητήρες κλπ)
• ψύξη και θέρμανση (turn off, θερμοστάτες κλπ)
• ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Παράδειγμα κτιριακής υποδομής με επαναχρησιμοποίηση νερού www.greendialysis.org
• χρήση ηλιακής ενέργειας
• “πράσινος” πάροχος ενέργειας (“shop around” – έρευνα αγοράς για την καλύτερη προσφορά)

ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Είδη αποβλήτων
Υπάρχουν τρεις κύριες ροές διάθεσης απορριμμάτων στην υγειονομική περίθαλψη: ανακύκλωση, γενικά απόβλητα και κλινικά (μολυσματικά) απόβλητα. Ο κατάλληλος διαχωρισμός των κλινικών αποβλήτων ελαχιστοποιεί την ανάγκη για αποτέφρωση ή/και χημική απολύμανση πριν από τη διάθεση των απορριμμάτων, η δε βέλτιστη ανακύκλωση μειώνει την επιβάρυνση σε σπάνιες κοινοτικές χωματερές. Όλα συνεπάγονται σημαντικό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος.

Κάθε θεραπεία αιμοκάθαρσης παράγει κατά μέσο όρο 2,5 κιλά μολυσματικών αποβλήτων/ασθενή, ενώ μια ευρωπαϊκή μελέτη (Piccoli et al) κατέγραψε έως και 8 κιλά/θεραπεία. Η ποσότητα που δημιουργείται εξαρτάται από την επιλογή μηχανής και αναλώσιμου. Επί του παρόντος, μεγάλο μέρος αυτού είναι «κίτρινη σακούλα» ως κλινικά απόβλητα, αγνοώντας τις ευκαιρίες για ανακύκλωση και την εξοικονόμηση κόστους.

Βασικές ιδέες
Η ανακύκλωση αποβλήτων είναι:
• Σημαντική
• Εφικτή
• Ορατή

Μερικά παραδείγματα
Μια συνεδρία αιμοκάθαρσης (HD): παράγει ~2,5 kg/ασθενή/θεραπεία 3 θεραπείες/εβδομάδα = ~390 kg/έτος/ασθενή
Μια συνεδρία περιτοναϊκής κάθαρσης (PD): παράγει ~1,3 kg/ασθενή/ημέρα (καθημερινή θεραπεία) ~475 kg/έτος/ασθενή

PVC
➢ είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο πολυμερές σε ιατρικά προϊόντα και αποτελεί μεγάλο μέρος των νοσοκομειακών γενικών απορριμμάτων που αποστέλλονται σε ΧΥΤΑ με υψηλό κόστος
➢ είναι κατασκευασμένο από χλωριούχο βινύλιο, μια ισχυρή ανθρώπινη τοξίνη
➢ η απόρριψή του σε χώρους υγειονομικής ταφής μπορεί να προκαλέσει των φθαλικών ενώσεων, που εισχωρούν στο έδαφος και τα υπόγεια ύδατα
➢ η κατασκευή και η αποτέφρωση του απελευθερώνει διοξίνες, οι οποίες μπορούν να εισέλθουν στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα και να προκαλέσουν ένα ευρύ φάσμα δυσμενών επιπτώσεων στον άνθρωπο
➢ υπάρχουν προγράμματα ανακύκλωσης του

Μολυσματικά απόβλητα
✓ αποτεφρώνονται πριν από την απόρριψή τους, με όλες τις πιθανές συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
✓ ή αποστειρώνονται χημικά και στη συνέχεια θάβονται ως «τοξική» χωματερή, με κίνδυνο ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα
✓ το κόστος διάθεσης κλινικών μολυσματικών αποβλήτων = 5 Χ το κόστος της γενικής διάθεσης αποβλήτων
✓ υπάρχουν συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων,που καθιστούν όλα τα απόβλητα μη μολυσματικά χρησιμοποιώντας αποστείρωση με ατμό σε κλίβανο
✓ αυτό σκοτώνει αποτελεσματικά οποιαδήποτε/όλη πιθανή βακτηριακή και ιική μόλυνση. Αυτά τα συστήματα αποστείρωσης χρησιμοποιούνται σήμερα – αλλά όχι σε μονάδες αιμοκάθαρσης.

Ένα παράδειγμα κόστους
▪ μια θεραπεία αιμοκάθαρσης δημιουργεί ~2,5 kg πλαστικών απορριμμάτων/επεξεργασίας
▪ μια μονάδα αιμοκάθαρσης με 10 θέσεις, που λειτουργεί για 2 συνεδρίες/ημέρα, 6 ημέρες/εβδομάδα, θα παρήγαγε 15.600 κιλά πλαστικών απορριμμάτων ετησίως
▪ αυτό θα απορριφθεί ως κλινικά μολυσματικά απόβλητα, με εκτιμώμενο κόστος ~ 0,78 c/kg. Διαχείριση αποβλήτων = 1 εκατομμύριο τόνοι μολυσματικών/χρόνο = 4 υπερωκεάνια πλοία
▪ το συνολικό ετήσιο κόστος διάθεσης απορριμμάτων για αυτήν τη μονάδα αιμοκάθαρσης 10 καρεκλών είναι επομένως 12.168 $
▪ ωστόσο, το γενικό κόστος αποστειρωμένων αποβλήτων = ~0,2c/kg για διάθεση
▪ εάν τα απόβλητα της αιμοκάθαρσης μπορούσαν να καταστούν στείρα, το ετήσιο κόστος της διάθεσης των απορριμμάτων θα μειωνόταν στα 3120 $

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ

Ο έξυπνος σχεδιασμός έχει πλέον ενσωματωθεί ευρέως στο σχεδιασμό κτιρίων της Βόρειας Ευρώπης, μειώνοντας τις ενεργειακές απαιτήσεις και βελτιώνοντας την άνεση των ενοίκων κατά ~70%.

Πράσινα κτίρια

• κατάλληλη θέση και προσανατολισμός για μέγιστη πρόσβαση σε καλοκαιρινή σκιά και χειμερινό ήλιο
• φυσικό φως για ελαχιστοποίηση του εσωτερικού φωτισμού
• αντικατάσταση του φωτισμού ταινιών φθορισμού από συστήματα φωτισμού LED
• εσωτερικές υδραυλικές εγκαταστάσεις που επαναχρησιμοποιούν το RO RW για τουαλέτες και καθαρισμό
• εσωτερικές υδραυλικές εγκαταστάσεις που ανακυκλώνουν RO RW για επιτόπια απόβλητα πλαστικών απορριμμάτων
• ηλιακή συστοιχία οροφής για την παροχή ηλιακής ενέργειας στις ανάγκες ενέργειας του κτιρίου, εξοπλισμό αιμοκάθαρσης και επεξεργαστή απορριμμάτων
• χώμα στην οροφή, τόσο ως μόνωση όσο και για την υποστήριξη της φύτευσης λαχανικών π.χ. με φροντίδα από τους ασθενείς, ως πηγή υγιεινής τροφής για τους ασθενείς και το προσωπικό και ως ενισχυτικό της αυτοεκτίμησης και της αφοσίωσης των ασθενών
• συμφωνίες συνεργασίας με γειτονικά κτίρια, επιχειρήσεις, πάρκα και κήπους για κοινή χρήση τυχόν αχρησιμοποίητων RO

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΑΝΘΡΑΚΑ

Το αποτύπωμα άνθρακα είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται για τον ποσοτικό προσδιορισμό των επιπτώσεων μιας δραστηριότητας, ενός ατόμου ή μιας χώρας στην κλιματική αλλαγή. Πόσες ανθρακούχες εκπομπές αντιστοιχούν στην παραγωγή μιας μπλούζας, ενός γεύματος ή ενός τηλεφώνου;

Η ποσότητα εξαρτάται από τις επιλογές που γίνονται για την παραγωγή και την κατανάλωση. Αν γνωρίζουμε ποιο είναι το δικό μας αποτύπωμα άνθρακα, θα μπορέσουμε να συμβάλλουμε στον περιορισμό των επιπτώσεων των καταναλωτικών επιλογών μας στο περιβάλλον.

Στο διαδίκτυο υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να υπολογιστεί προσωπικό αποτύπωμα άνθρακα. Οι μικρές αλλαγές μπορεί να έχουν σημαντικά αποτελέσματα μακροπρόθεσμα, όταν πρόκειται για παράδειγμα για τις μεταφορές, τα τρόφιμα, τα είδη ένδυσης, τα απορρίμματα κ.λπ.

Τροφή για σκέψη

✓ 3R – reduce, reuse, recycle
✓ eco friendly τρόπος ζωής
✓ eco leader στη ΜΤΝ (water monitor, power protector, waste manager)
✓ συμμετοχή ασθενών
✓ συνεργασία με φορείς (π.χ.UK Sustainable Group, οικολογικές οργανώσεις)
✓ κρατική συμμετοχή – νομοθεσία
✓ ΗΓΕΣΙΑ – ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΔΕΣΜΕΥΣΗ