Τα στάδια προσαρμογής του νεφροπαθή στην εξωνεφρική κάθαρση

Η Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια οδηγεί τους ασθενείς σε ιδιαίτερα στρεσογόνες καταστάσεις, όπως η θεραπεία, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, η μείωση της σωματικής ενέργειας, η αλλαγή στην εμφάνιση και οι νέες ευθύνες και απαιτήσεις.

Μωϋσιάδου Ευαγγελία, Νοσηλεύτρια Π.Ε. MSc, PhD, Προϊσταμένη Μονάδας Τεχνητού Νεφρού Αμαλία Φλέμιγκ

Μπαλαουί Αλέξιος, Νεφρολόγος
Μαντουλίδης Νικόλαος, Νοσηλευτής Μονάδας Τεχνητού Νεφρού Αμαλία Φλέμιγκ
Λουκάς Γεώργιος, Νεφρολόγος
Μιχαλόπουλος Αναστάσιος, Νεφρολόγος

Οι παράγοντες αυτοί απαιτούν από τους ασθενείς να θεσπίσουν στρατηγικές αντιμετώπισης για να συμμορφωθούν με τις νέες συνθήκες της ζωής τους. Οι διαταραχές προσαρμογής δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται και να υποτιμώνται, θεωρούμενες ως κατανοητές και αναμενόμενες αντιδράσεις, αφού μπορεί να επιμείνουν και να προκαλέσουν σημαντική δυσφορία (distress), σαφή καταθλιπτική νόσο ή αγχώδη διαταραχή. Όπως αναφέρουν οι Reichesman & Levy, οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ομοιότητες στη πορεία τους όσο αφορά τη Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια και τη θεραπεία της αιμοκάθαρσης.

Η πορεία αυτή διακρίνεται σε τρία στάδια:

1. την περίοδο της ομαλότητας, που ονομάζεται και «μήνας του μέλιτος»,
2. την περίοδο της απογοήτευσης και της αποθάρρυνσης και
3. την περίοδο της μακροπρόθεσμης προσαρμογής

Πιο αναλυτικά, η περίοδος της ομαλότητας πρόκειται για το χρονικό διάστημα της πρώτης έως την τρίτη εβδομάδα από την πρώτη αιμοκάθαρση που διαρκεί συνήθως 6 εβδομάδες έως 6 μήνες. Οι ασθενείς, και κυρίως οι βαριά πάσχοντες και εκείνοι στους οποίους η έναρξη της νόσου είναι οξεία, χαρακτηρίζονται από σωματική και συναισθηματική βελτίωση αφού η ανακούφιση τους από την έναρξη της εξωνεφρικής κάθαρσης είναι περισσότερο εμφανής.

Η ανακούφιση αυτή τους οδηγεί στο να βιώσουν σε μεγάλο βαθμό αισθήματα ελπίδας για τη μελλοντική τους πορεία, ενώ προσπαθούν να απολαμβάνουν τη ζωή. Αντίθετα, οι ασθενείς που παρουσιάζουν αργή και προοδευτική έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, τρομάζουν περισσότερο στην προοπτική της επαπειλούμενης απώλειας της αυτονομίας τους, που σχετίζεται με την έναρξη της διαδικασίας εξωνεφρικής κάθαρσης,

Το αποτέλεσμα είναι μερικοί από αυτούς να προσπαθούν να παρακάμψουν τη διαδικασία επιλέγοντας τη λύση της πρώιμης μεταμόσχευσης.

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς εμφανίζουν επαναλαμβανόμενα, έντονα επεισόδια άγχους που σχετίζονται με την έναρξη της εξωνεφρικής κάθαρσης, τη δημιουργία αγγειακής προσπέλασης για τη διενέργεια της θεραπείας και την εμπιστοσύνη στο ιατρονο-σηλευτικό προσωπικό.

Επιπλέον, η πλειοψηφία των ασθενών παρουσιάζει σοβαρές διαταραχές ύπνου για χρονικό διάστημα από 2 μήνες έως ένα χρόνο. Οι διαταραχές ύπνου χαρακτηρίζονται από δυσκολία επέλευσης του ύπνου, συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας, απνοϊκά σύνδρομα, αίσθημα κόπωσης μετά την αφύπνιση, πρωινή υπνηλία, από το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και ροχαλητό.

Παράγοντες που ευθύνονται για τις διαταραχές αυτές είναι το κάπνισμα και η κατανάλωση καφέ, τα τροποποιημένα επίπεδα ουρίας και κρεατινίνης, η επάρκεια της αιμοκάθαρσης, το στρες, η κατάθλιψη και οι διαταραχές άγχους.

Η περίοδος της απογοήτευσης και της αποθάρρυνσης εμφανίζεται σε κάποιους ασθενείς απότομα και σε άλλους βαθμιαία. Η συναισθηματική αυτή κατάσταση διαρκεί περίπου 3-12 μήνες και σχεδόν πάντα πριν την εμφάνιση της έχει προηγηθεί κάποιο ψυχοπιεστικό γεγονός, που μπορεί να σχετίζεται με οικονομικά, επαγγελματικά, οικογενειακά θέματα του ασθενή ή επαναλαμβανόμενες επιπλοκές που σχετίζονται με την εξωνεφρική κάθαρση όπως το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, υποτασικά επεισόδια, κνησμός, φλεγμονές, αποτυχία καλής λειτουργίας της αγγειακής προσπέλασης.

Τα αισθήματα ελπίδας που βίωναν οι ασθενείς, αντικαθίστανται από αισθήματα λύπης και εξάντλησης, ενώ συχνά εκφράζουν θυμό κυρίως στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.

Η περίοδος της μακροπρόθεσμης προσαρμογής χαρακτηρίζεται από μερική αποδοχή εκ μέρους του ασθενή των περιορισμών του, όπως και των μειονεκτημάτων και των επιπλοκών της αιμοκάθαρσης. Οι ασθενείς βιώνουν παρατεταμένα διαστήματα ικανοποίησης τους που εναλλάσσονται με κατάθλιψη, ενώ ο πλέον συχνά χρησιμοποιούμενος μηχανισμός άμυνας των ασθενών είναι η άρνηση, η οποία και στις δύο περιπτώσεις εξυπηρετεί μια αποτελεσματική λειτουργία προσαρμογής. Κατά τις περιόδους ικανοποίησης συντηρεί την αίσθηση ευεξίας του ασθενή, ενώ κατά τις περιόδους κατάθλιψης τον προστατεύει από την εντονότερη βίωση του συναισθήματος ότι είναι αβοήθητος.

Όπως και στη περίοδο της απογοήτευσης και της αποθάρρυνσης ο θυμός και η επιθετικότητα τους κατευθύνεται συχνά στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, ενώ αποδίδουν σε αυτό τις δυσχέρειες που υφίστανται κατά τη διάρκεια της εξωνεφρικής κάθαρσης.

Τελικώς, οι ασθενείς πλέον αποκτούν πλήρη επίγνωση της εξάρτησης τους από τη θεραπεία υποκατάστασης νεφρικής λειτουργίας και φροντίζουν να ενημερωθούν περισσότερο για αυτή.

ΠΗΓΗ: Dialysis Living