Ελένη Τριάντου, Αν. Διευθύντρια Νεφρολογικής Κλινικής και Μονάδας Τεχνητού Νεφρού Ερρίκος Ντυνάν
Εκτός όμως από νόστιμο είναι και απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία οποιουδήποτε μονοκυττάριου ή πολυκυττάριου οργανισμού. Αποτελεί την κύρια πηγή δύο εκ των κύριων ηλεκτρολυτών του σώματος (νάτριο και χλώριο). Το νάτριο ρυθμίζει το ισοζύγιο ύδατος του οργανισμού και την αρτηριακή πίεση, την οξεοβασική ισορροπία και συμμετέχει στη σύσπαση των νευρικών και μυϊκών κυττάρων.
Ωστόσο, το πάλλευκο αλάτι έχει και τις “σκοτεινές” πλευρές του. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη νατρίου είναι 2.4 gr που αντιστοιχεί σε 6gr ΝaCl (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού). Οι περισσότεροι σύγχρονοι άνθρωποι όμως καταναλώνουν διπλάσιες ποσότητες αν σκεφτεί κανείς ότι μία φέτα ψωμί περιέχει 150mg νατρίου. Όταν τα επίπεδα του νατρίου είναι υψηλά, οι νεφροί που είναι και οι κύριοι ρυθμιστές του ισοζυγίου αυτού, εκκρίνουν στα ούρα την περίσσεια νατρίου. Μερικές φορές όμως δεν αποβάλλεται όλη η ποσότητα, γίνεται κατακράτηση αυτού και μέσω της ώσμωσης κατακρατείται και νερό, με συνέπεια την αύξηση του όγκου του αίματος. Ασκείται έτσι μεγαλύτερη πίεση στα τοιχώματα των αρτηριών, αυξάνεται το πάχος τους και στενεύει η δίοδος του αγγείου (αυλός). Τότε η καρδιά αναγκάζεται να δουλέψει περισσότερο για να ανταπεξέλθει στις αυξημένες πιέσεις, ενώ η μετάδοση των υψηλών πιέσεων στο αγγειακό σύστημα του νεφρού οδηγεί σε μια κατάσταση που ονομάζεται υπερτασική νεφροσκλήρυνση, μια από τις κύριες αιτίες νεφρικής ανεπάρκειας. Επομένως, η αυξημένη πρόσληψη νατρίου οδηγεί σε αρτηριακή υπέρταση που με τη σειρά της προκαλεί καρδιαγγειακή και νεφρική νόσο καθώς και καρδιακή ανεπάρκεια.
Μερικές μάλιστα ομάδες ασθενών είναι πιο ευαίσθητες στο αλάτι όσον αφορά στην εμφάνιση ή την επιδείνωση της υπέρτασής τους και επωφελούνται πολύ περισσότερο από τη μείωσή του σε σχέση με κάποιες άλλες. Τέτοιες ομάδες είναι οι ηλικιωμένοι, οι Αφροαμερικανοί και οι διαβητικοί ασθενείς και γι αυτό μάλιστα οι κατηγορίες αυτές ανταποκρίνονται πολύ καλά στη χορήγηση διουρητικών φαρμάκων τα οποία αποβάλλουν νάτριο δια των νεφρών.
Η αυξημένη πρόσληψη άλατος προδιαθέτει επίσης και στην εμφάνιση νεφρολιθίασης, μιας διαταραχής που ταλαιπωρεί το 3-5% του πληθυσμού. Το 80% των ουρολίθων αποτελούν λίθους ασβεστίου (κυρίως οξαλικού και λιγότερο συχνά φωσφορικού ασβεστίου). Όταν το νάτριο του άλατος αποβάλλεται από τους νεφρούς προκαλεί και αυξημένη αποβολή ασβεστίου στα ούρα το οποίο συνδέεται με οξαλικά και φωσφορικά σχηματίζοντας λίθους. Παράλληλα, η πρόσληψη νατρίου μειώνει την απέκκριση των κιτρικών οξέων στα ούρα τα οποία φυσιολογικά αναστέλλουν τη διαδικασία κρυστάλλωσης στα ούρα, δηλαδή το σχηματισμό λίθων.
Από τα ήδη εκτιθέντα καθίσταται σαφής η μεγάλη σημασία του άλατος για τον ανθρώπινο οργανισμό. Το αλάτι, ως “άλας του βίου” νοστιμεύει τον τρόπο που διατρεφόμαστε και εν γένει ζούμε, ενώ η υπερβολή του επιφέρει ποικίλες ζημιογόνες συνέπειες στον οργανισμό. Για να παραφράσουμε την αρχαία ρήση: «άλατος μέτρον άριστον».