Φώσφορος: όσα πρέπει να γνωρίζουμε!

Ο φώσφορος είναι ένα μέταλλο, βασικό για την καλή λειτουργία των κυττάρων και του οργανισμού. Αποτελεί το 1% του σωματικού βάρους και μαζί με το ασβέστιο αποτελούν τα πλέον σημαντικά μέταλλα για τη φυσιολογική κατασκευή των οστών και τη διατήρηση τους σε καλή κατάσταση. Το 85% της ποσότητας φωσφόρου¹ που υπάρχει στο σώμα μας, βρίσκεται στα οστά και στα δόντια. Το υπόλοιπο 15% βρίσκεται στους μαλακούς ιστούς, στα διάφορα όργανα και φυσικά σε κάθε κύτταρο.

Δράση-χρήση

Παραγωγή Ενέργειας: Συμβάλλει στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών για παραγωγή ενέργειας, η οποία εξαρτάται από τις φωσφορυολυμένες ενώσεις, όπως η τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP) και η φωσφορική κρεατίνη. Τα νουκλεϊκά οξέα (DNA & RNA), που είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση και μετάδοση γενετικών πληροφοριών, είναι μακρομόρια σε μορφή αλυσίδας που περιέχουν φώσφορο. Η ενεργοποίηση μεγάλου αριθμού ενζύμων, ορμονών και μορίων επιφορτισμένων για τη διαβίβαση μηνυμάτων στο σώμα εξαρτάται από τη φωσφορυλίωση. Ο φώσφορος επίσης βοηθά στη διατήρηση της απαραίτητης ισορροπίας οξέων-βάσεων (pH) στο αίμα καθώς λειτουργεί ρυθμιστικά στο σώμα. Επιπρόσθετα τα μόρια του 2,3-διφωσφογλυκερινικό οξύ τα οποία περιέχουν φώσφορο δεσμεύουν την αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια και επηρεάζουν την απελευθέρωση οξυγόνου στους ιστούς του σώματος 2.

Οστά – Δόντια: Είναι απαραίτητος για τη σωστή ανάπτυξη και διατήρηση των οστών, του συνδετικού ιστού και των δοντιών.

Λειτουργία καρδιάς: Ο φώσφορος βοηθά στην ομαλή λειτουργία της καρδιάς, των νεφρών και του νευρικού συστήματος.

Βιοχημικές διεργασίες: Η ενεργοποίηση μεγάλου αριθμού ενζύμων, ορμονών και μορίων επιφορτισμένων για τη διαβίβαση μηνυμάτων στο σώμα εξαρτάται από τη φωσφορυλίωση. Επίσης συμμετέχει στο σχηματισμό φωσφολιπιδίων και στο μεταβολισμό των αμινοξέων.

Συμπτώματα Ανεπάρκειας

Τα συμπτώματα ανεπάρκειας είναι παρόμοια με αυτά σε περίπτωση ανεπάρκειας σε ασβέστιο, όπως είναι η απώλεια οστικής μάζας, ραχίτιδα, οστεομαλακία και μυϊκή αδυναμία. Ανεπαρκής πρόσληψη φωσφόρου έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση αφύσικα χαμηλών επιπέδων φωσφόρου στον ορό του αίματος (υποφωσφαταιμία). Επειδή ο φώσφορος βρίσκεται σε αφθονία στα τρόφιμα, σπάνια παρατηρείται έλλειψή του λόγω διατροφής και η μόνη περίπτωση να εμφανιστεί είναι στα τελευταία στάδια της λιμοκτονίας.

Ωστόσο πιθανώς να δημιουργηθεί έλλειψη σε άτομα που για μεγάλο χρονικό διάστημα ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή με αντιόξινα σκευάσματα, που εμποδίζουν την απορρόφησή του. Επίσης υποφωσφαταιμία πιθανώς να εμφανισθεί σε αλκοολικούς, διαβητικούς που επανακτούν μετά από επεισόδιο κετονοοξείδωσης & σε άτομα ανορεκτικά ή που λιμοκτονούν, μετά από επανατροφοδοτικές δίαιτες πλούσιες σε θερμίδες αλλά χαμηλής αξίας σε φώσφορο¹-².

Διατροφικές Απαιτήσεις – Ασφάλεια

Η προτεινόμενη ημερήσια πρόσληψη ΣΗΔ που καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στα 700mg /ημέρα. Η αξιοποίηση του φωσφόρου όπως και του ασβεστίου & μαγνησίου επιτελείται με τη βοήθεια της βιταμίνης D.

Η πιο επικίνδυνη συνέπεια ενός αφύσικα υψηλού επιπέδου φωσφόρου στο αίμα (υπερφωσφαταιμία) είναι η ασβεστοποίηση των μη σκελετικών ιστών, κυρίως των νεφρών. Επειδή τα νεφρά είναι πολύ αποτελεσματικά στο να εξαλείφουν την περίσσεια φωσφόρου από το κυκλοφορικό, η υπερφωσφαταιμία λόγω διατροφής είναι συνήθως πρόβλημα μόνο σε άτομα με βλάβη στα νεφρά (τελικό στάδιο νεφροπάθειας) ή υποπαραθυρεοειδισμό. Όταν η λειτουργία των νεφρών είναι μόνο το 20% της κανονικής μπορεί να προκαλέσει υπερφωσφαταιμία. Περιπτώσεις υπερφωσφαταιμίας έχουν επίσης παρατηρηθεί λόγω αυξημένης απορρόφησης στο έντερο φωσφορικών αλάτων, τα οποία λαμβάνονται από το στόμα, αλλά επίσης και λόγω απορρόφησης φωσφόρου με τη χρήση κλύσματος¹. Προς αποφυγήν υπερφωσφαταιμίας, η Επιτροπή Τροφίμων & Διατροφής έχει ορίσει ένα ανεκτό υψηλότερο όριο για πρόσληψη φωσφόρου σε υγιή άτομα¹ .

Ωφέλεια από την ευεργετική πρόσληψη συμπληρωμάτων με φώσφορο

• Υγιή οστά και δόντια: Συμβάλλει στη φυσιολογική κατάσταση των οστών & δοντιών
• Αρθρίτιδα: Βοηθά στη μείωση των πόνων της αρθρίτιδας
• Υγιές μυϊκό σύστημα: ο φώσφορος είναι απαραίτητο στοιχείο για τη μυϊκή ανάπτυξη

Αλληλεπιδράσεις-Αντενδείξεις

Αντιόξινα: Τα αντιόξινα που περιέχουν αλουμίνιο μειώνουν την απορρόφηση διατροφικού φωσφόρου σχηματίζοντας φωσφορικό αλουμίνιο, που δεν απορροφάται, με αποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα φωσφόρου³.

Καλσιτριόλη: Υπερβολικά υψηλές δόσεις πιθανόν να δημιουργήσουν υπερφωσφαταιμία¹.

Διουρητικά ή συμπληρώματα υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο: Σε υψηλές δοσολογίες και όταν λαμβάνονται μαζί με φωσφορικά μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα υψηλά επίπεδα καλίου (υπερκαλιαιμία) που μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμίες. Συνιστάται ο τακτικός έλεγχος των επιπέδων καλίου στον ορό του αίματος, σε αυτές τις περιπτώσεις³.

Τροφές πλούσιες σε φώσφορο

Ο φώσφορος βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα τρόφιμα γιατί είναι απαραίτητο συστατικό για κάθε ζωντανό οργανισμό. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα ψάρια, το κρέας & τα αυγά είναι ιδιαίτερα πλούσια σε φώσφορο. Ο φώσφορος είναι επίσης συστατικό πολλών πολυφωσφορικών πρόσθετων των τροφίμων και μπορεί να βρίσκεται σε πολλά αναψυκτικά με τη μορφή του φωσφορικού οξέος. Βρίσκεται επίσης με τη μορφή του φυτικού οξέος σε όλους τους σπόρους (φασόλια, μπιζέλια, δημητριακά & καρύδια).

Ενδεικτικός πίνακας τροφών με αντίστοιχες ποσότητες⁴:

ΤΡΟΦΙΜΑ	ΦΩΣΦΟΡΟΣ (mg/100g)
Τυρί παρμεζάνα	729
Ηλιόσποροι	638
Τυρί Cheddar	512
Σολομός	363
Τυρί φέτα	337
Φιστίκια	319
Μοσχαρίσιο κρέας	305
Ψάρι ξιφίας	304
Καφές	286
Χοιρινό κρέας	284
Τόνος κονσέρβα	267
Αυγάτηγανιτά	215
Γαλοπούλα	215

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Phosphorus. Dietary Reference Intakes: Calcium, Phosphorus, Magnesium, Vitamin D, and Fluoride. Washington D.C.: National Academy Press; 1997:146-189.

Knochel JP. Phosphorus. In: Shils ME, Shike M, Ross AC, Caballero B, Cousins RJ, eds. Modern Nutrition in Health and Disease. 10th ed. Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins; 2006:211-222.

πηγή: https://laneshealth.gr/